2. Tushunchaning ta’rifi, tuzilishi va turlari. Hukm tafakur shakli sifatida. Hukmning tarkibi va xususiyatlari

Murakkab konstruktiv dilemmada shartli asos ikkita asosni va ikkita oqibatni o‘z ichiga oladi. Ajratuvchi asos har ikkala ehtimol tutilgan oqibatlarni tasdiqlaydi. Mulohaza asoslarning chinligini tasdiqlashdan oqibatning chinligini tasdiqlashga yo‘naltirilgan.
Murakkab konstruktiv dilemmaning chizmasi:

(p → q) (r → s), p v r

-------------------------------
q v s

Sertifikat taqdim etiladigan (r) ѐki egasining nomi ko‘rsatilgan (r) bo‘lishi mumkin.

Sodda destruktiv dilemmada shartli asos bitta asosni o‘z ichiga oladi, undan ikkita ehtimol tutilgan oqibat kelib chiqadi. Ajratuvchi asos har ikkala oqibatni, xulosa esa - asosni inkor qiladi. Mulohaza oqibatlarning chinligini inkor qilishdan asosning chinligini inkor qilishga yo‘naltirilgan.
Sodda destruktiv dilemmaning chizmasi:

(p → q) (r → s), q v r

-----------------------------------


p
Murakkab destruktiv dilemmada shartli asos ikkita asosni va ikkita oqibatni o‘z ichiga oladi. Ajratuvchi asos har ikkala oqibatlarni inkor qiladi. Mulohaza oqibatlarning chinligini inkor qilishdan asoslarning chinligini inkor etishga yo‘naltirilgan.

Murakkab destruktiv dilemmaning chizmasi:

(p → q) (r → s), q v

--------------------------------
p v r
Misol.

Agar korxona ijara korxonasi (r) bo‘lsa, unda u tadbirkorlik faoliyatini o‘zi ijaraga olgan mulkiy kompleks (q) asosida amalga oshiradi; agar u jamoa

korxonasi (r) bo‘lsa, unda bunday faoliyatni o‘z mulkchiligida bo‘lgan mol-mulk (s) asosida amalga oshiradi.
Mazkur korxona o‘z faoliyatini o‘zi ijaraga olgan mulkiy kompleks (q) asosida (/ q) ham, o‘z mulkchiligida bo‘lgan mol-mulk ( s) asosida ham amalga oshirmaydi.
Mazkur korxona ijara (/ p) ѐki jamoa (/ r) korxonasi ham emas.
Qisqartirilgan sillogizm (entimema)
Hamma qismlari - har ikkala asosi va xulosa ifodalangan sillogizm to‘liq sillogizm, deyiladi. Biroq amaliѐtda ko‘pincha asoslaridan biri ѐki xulosa yaqqol ifodalanmaydigan, balki nazarda tutiladigan sillogizmlar qo‘llaniladi.