2-Tema: Joqarí tálim dizimin tartipke salıwshı nizamlar Reje

Hákimshilik huqıq buzarlıq. Hákimshilik juwapkerlik.
Ózbekstan Respublikası Hákimshilik juuapkershilik haqqındaǵı Kodekstiń 10-stat’yasına muwapıq, hákimshilik huqıqbuzarlıq degende nızam hujjetlerine muuapıq hákimshilik juwapkershikke tartıu názerde tutılǵan, shaxsqa, puqaralardıń huqıqları hám erkinliklerine mulkshilikke, mámleket hám jámáát tártibine, tábiyiy ortalıqqa qarsılıq kórsetiwshi nızamsız, ayıplı islengen háreket hám háreketsizlik tusiniledi.
Hákimshilik huqıqbuzarlıqtıń eń áhmiyetli belgilerinen biri nızamǵa qarsılıq. Bul nızamǵa qarsılıq háreket sıyaqlı nızamsız háreketsiz bolıwı mumkin. Mısalı, kósheden ótiw qaǵıydasınıń pıyada tarepinen bulızılıwı - nızamsız háreket. Áskeriy xızmetke shaqırılıushı sebepli sebeplersiz qorǵanıu isleri ministrligi organlarına kelmese - bul nızamsız háreketsizlik.
Respublikanıń 16 jasqa tolǵan puqaraları, puqaralıǵı bolmaǵan shaxslar hám diplomatik immunitetke iye bolmaǵan shet el puqaraları hákimshilik huqıq buzılıwshılıqtıń sub’ektleri bolıwı mumkin. Usınday huqıq buzıwlar boladı, tek 18 jasqa tolǵanda ǵana juwapker bolıwı mumkin.
Hákimshilik huqıq buzarlıqtı islegen 16 jastan 18 jasqa shekem bolǵan shaxslarǵa er jetpegenler isleri boyınsha komissiyalar haqqında nızamda názerde tutılǵan sharalar qollanıladı.
Ayırım hákimshilik huqıqbuzarlıqlar ushın tek belgili kásip penen shuǵıllanıwshı shaxslar (tazalaw imaratlarınıń buzılǵanlıǵı sebepli suwı pataslanǵan suw háwizlerine tusiw, elektr hám ıssılıq energiyasınan parıqsız paydalanıw) juwapkershiliklerge tartılıwı mumkin.
Zárurli qorǵanıw, aqırǵı zárurlik, aqılı kemisler islegen hákimshilik huqıqbuzarlıq kem áhmiyetli bolǵanda nızam hákimshilik juwapkerlikten azat qılıw tiykarın názerde tutadı.
Hákimshilik huqıqbuzarlıqlar haqqındaǵı islerdi kórip shıǵıwshı organlar tómendegiler esaplanadı:

• 
  Ekonomikalıq sudlar;
  
• 
  rayon (qala) sudınıń hákimshilik isleri boyınsha sud’yası;
  
• 
  qalasha, awıl hám qıshlaq puqaralarınıń ózin-ózi basqarıw organları qasındaǵı hákimshilik komissiyalar;
  
• 
  er jetpegenler isleri menen shuǵıllanıwshı rayon (qala) komissiyaları;
  
• 
  ishki isler (militsiya) organları (lawazımlı shaxsları), mámleket inspektsiyaları organları hám de wákillik berilgen basqa organlar (lawazımlı shaxslar).
  

Nızam menen hákimshilik buzıwlar tómendegilerge bólinedi:

• 
  shaxstıń qádir-qımbatın, uy-jayınıń hám jazılmalar sırınıń qol qatılmas-lıǵı ushın huqıqlardı qorǵaw tarawındaǵı,
  
• 
  miynetti hám den-sawlıqtı qorǵaw tarawında,
  
• 
  mullke qarsılıq qılıw tarawında,
  
• 
  tábiyiy ortalıqtı qorǵaw hám tábiyattan paydalanıw tarawında,
  
• 
  sanaat qurılısındaǵı, ıssılıq hám eılektr eınergiyası tarawında,
  
• 
  awıl xojalıǵındaǵı huqıqbuzarlıq, veterinariya-sanitariya tarawında,
  
• 
  transportta, jol xojalıǵı hám baylanıs tarawında,
  
• 
  puqaralardıń turar jay huqıqlarına tiyisli, kommunal xızmet hám abadanlastırıw tarawında,
  
• 
  sauda isbilermenlik hám finans tarawında,
  
• 
  ádil sudlauǵa qarsılıq qılıw tarawında,
  
• 
  jámáát tártibine qarsılıq qılıw tarawında,
  
• 
  basqarıwdıń belgilengen tártibine qarsılıq qılıw tarawında.