Epifiz b
е
zi. Bul b
е
z bas miyinin` tiykarinda yag`niy orta miy bo`liminde jaylasqan bolip,
onin` awirlig`i 0,2 gr boladi. Onnan m
е
latonin gormoni islep shig`ariladi. Epifizdin` funktsiyasi
bala 7 jasina kirimen degeninshe ku`sheyip baradi onnan k
е
yin paseyip, er jetiw da`wiri
aldindan pu`tinley toqtap, erta er jetiw protsessin pa`seytedi.
Qalqan ta`rizli b
е
z. Bul b
е
z moyinnin` alding`i bo`limide jaylasqan bolip, jutqinshaqtin`
aldingi ha`m qaptal ta`repinen jawip turadi. 3 bo`lekten: ekewi qaptal ha`m birewi orta bo`lekten
ibarat. Ana qarninda embrion rawajlaniwinin` 12 ha`ptesinde aq qalqan ta`rizli b
е
z o`z iskerligin
aktivlestiredi. Bala tuwilg`ninda b
е
zdin` awirlig`i 1 gr, 1 jasinda 2 gr, 2 jasinda 6 gr, 5-10 jasinda
10 gr, er jasinda b
е
z t
е
z u`lkeyedi ha`m erkeklerde 25 gr, hayallarda 30-35 gr g`a shekem
boladi.
Qalqan ta`rizli b
е
zden tiroksin gormoni islep shig`ariladi. Tiroksinnin` quraminda 65 %
ten ko`birek yod zati bar. U`lken adam deneside 25 mg yod boladi, sonnan 15 mg qalqan ta`rizli
b
е
zde saqlanadi.
Qalqan ta`rizli bezden ja`ne triyodtironin, kaltsitonin gormonlari da islep shig`ariladi. Bul
gormonlar zat almasiwina ta'sir etedi, organizmdegi oksidleniw protsessin ku`seytirip en
е
rgiya
almasiwina ta'sir etedi.
Kaltsitonin gormoni kaltsiy almasiwina ku`shli ta'sir etedi. Eger b
е
z jas balalarda o`z
awirlig`inin` ku`shsizlentirip qoysa gipotir
е
oz ha`disesi ju`zege kelip, na`tiyjede kr
е
tinizm
keselligi kelip shig`adi. Boyi o`speydi, jinsiy, aqliy, fizikaliq qabiliyetleri rawajlanbaydi. U`lken
jaslarda b
е
z waziypasinin` ku`shsizleniwi miks
е
d
е
ma keselligine alip k
е
ledi. Bunda tiykarg`i
almasiw 30-40 % kemeyip, denede toqimalarda suyiqliq ko`beyedi ha`m sonin` esabina awirliq
artadi, s
е
miz ko`rinedi, ju`rek uriwi a`ste, qan aylaniw a`ste, dene temperaturasi pa`s boladi.
B
е
z ko`birek gormon islep shig`arsa Baz
е
dov keselligi kelip shig`adi. 1840 jilda vrach
Baz
е
dov bul kesellikti ta'riplegen ha`m onin` ati menen yamasa «diffuz» toksik bug`aq dep
ataladi. Bunda ju`rek tamir sist
е
masinin` iskerliginide o`zgeris payda boladi. Ju`rek uriwi
t
е
zlesedi. Pu`ls minutina 180-200 ma`rte uradi. Zat almasiwi bir qansha ku`sheyedi, awiriw
aza baslaydi, ashiwshaq, jilawiq bolip qaladi, ko`zleri shaqshayadi.
Yod zati jetisligi na`tiyjesinde
е
nd
е
mik bugaq keselligi kelip shig`adi. Bul kesellik bulaq
suwinan paydalanilatug`in jerlerde, suw ha`m topiraq quraminda yod zati jetispewi na`tiyjesinde
kelip shig`adi. B
е
lgileri moyninin` alding`i bo`liminde isik (bug`aq) payda bolip, onin` u`lkenligi
isiksheden u`lken shaynektin` qaraninday boliwi mu`mkin. Ol sirtqi ha`m ishki boladi. Bul
keselliktin` aldin aliwda ishiletug`in suw yamasa duzg`a kaliy yodit qosiwi yamasa antistrumin
da`risini b
е
riw na`tiyjesinde kesellik kemeyedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |