2-tajriba ishi. Mavzu: Sanoat portlovchi mateiallarini sinash

2.Patronlangan portlovchi moddalarni tekshirish. Patronlangan portlovchi moddalar (yer osti kon ishlarida qo’llaniladi) bir-biriga detonatsiyani uzatishi bo’yicha tekshirib ko’riladi. Bunda kamida uchta patron tanlab olinadi va bir-biridan bir xil masofada simmetrik holda gorizontal joylashtiriladi. Bunda patronlarni yumshoq grunt ustiga joylashtirish tavsiya qilinadi. Grunt ustiga joylashtirilgan patronlarning birinchisiga yoki uchinchisiga kapsul detonator va olov o’tkazuvchi shpur (toki elektrodetonator) ulanadi va portlatish amalga oshiriladi.
Sinash amalga oshirilgandan so’ng grunt yuzasida hosil bo’ladigan chuqurliklar sonining patronlar soniga mosligi tekshirib ko’riladi. Agar sinash vaqtida birorta patron portlamay qolsa sinash 6 ta patronda qayta amalga oshirib ko’riladi (3 tadan 2 marta amalga oshirilishi kerak). Agar 6 ta patrondan bittasida “rad” («отказ») kuzatilsa ham portlovchi moddaning ushbu partiyasi yaroqsiz deb topiladi va mos holda yuqoridagi tartibda dalolatnoma tuziladi va tegishli organlarga jo’natiladi.
3.Suvga chidamli portlovchi moddalar detonatsiya uzatishini tekshirish. Bunda portlovchi modda patron ichiga joylashtirilib vertikal holatda 1m chuqurlikdagi suvda 1 soat davomida ushlab turiladi va portlatib ko’riladi.
4.Portlovchi modda tarkibidagi namlikni aniqlash. Portlovchi modda tarkibidagi namlikni aniqlash uchun kamida 5 ta pachka ichidagi portlovchi modda to’kiladi va yaxshilab aralashtiriladi va 10 gr namuna olinadi, 10 gr namuna texnik tarozida quritiladi va elektr quritish shkafida 4-6 soat davomida 60-70⁰C haroratda quritiladi va texnik tarozida vazni tekshirib ko’riladi. Shundan so’ng quritishdan oldinga va keyingi massalari orasidagi farq bo’yicha namlik anqilanadi.
5.Elektrodetonatorlarni sinash. Elektrodetonatorlar dastlab tashqi ko’zdan kechiriladi. Bunda kamida 2 ta yashik ochiladi va ularning ichidan kamida 20 ta karobka olinadi. Ushbu karobkalar ichidan jami 200 ta elektrodetonatorlar tanlab olinadi va tashqi ko’zdan kechiriladi. Agar elektrodetonator metal gilzadan yasalgan bo’lsa gilzada xar hil oksidlanishlar, ifloslanishlar va zang paydo bo’lmaganligi tekshiriladi. Agar qog’oz gilzali bo’lsa yelimi ko’chib ketmaganligi tekshiriladi. Elektrodetonatorlarni tekshirish vaqtida hatto yengil siqib ko’rish, simlari izolyatsiyasini ochib ko’rish va simlar uchlarini ifloslantirish ta’qiqlanadi. Tanlab olingan elektrodetonatorlarni tekshirish jarayonida kamchiliklar kuzatiladigan bo’lsa dalolatnoma tuziladi va tegishli organlarga jo’natiladi. Bunda butun partiya yaroqsiz deb topiladi. Ushbu yaroqsiz deb topilgan elektrodetonatorlardan foydalanish masalasi ishlab chiqaruvchi zavod xodimi ishtirokida tuzilgan maxsus komissiya xulosasi asosida aniqlanadi. Elektrodetonatorlar elektr qarshiligini aniqlash sarflovchi omborlarda amalga oshiriladi. Bunda elektrodetonator qarshiligining uning etiketkasida ko’rsatilgan qarshiligiga mosligi tekshiriladi. Elektrodetonator lar guruhini birgalikda portlashga sinab ko’riladi. Bunda har bir partiyadan 60 tadan elektrodetonatorlar olinib portlatib ko’riladi. Buning uchun ajratib olingan 60 ta elektrodetonator 20 tadan qilib 3 ta guruhga bo’linadi va tuproqli joyda ( yumshoq) bir-biridan 30-50 sm masofdada bir-biriga ketma-ket qilib ulanadi. Shundan so’ng maxsus metal kurakcha yordamida har bir elektrodetonator orasi ro’parasida chuqurcha hosil qilinadi va ushbu chuqurchalarga elektrodetonatorlar butun uzunligi bo’yicha botirib vertikal holatda joylashtiriladi. Agar sinash ishlari qishki mavsumda amalga oshirilsa elektrodetonatorlarni maxsus metal stakanlarga joylashtirish mumkin (bunda metal stakan diametri 10 sm dan kichik bo’lmasligi kerak). Shundan so’ng har bir guruhdagi elektrodetonatorlarning umumiy qarshiligi P-353 ommetr yordamida aniqlanadi. Shundan so’ng 50 m masofadan turib portlatiladi, bunda har bir guruh alohida portlatiladi va har bir guruhga beriladigan tok kuchi 2 A dan oshmasligi lozim. Tok manbaiga ulangan guruhdagi elektr detonatorlarning barchasi portlashi shart. Elektr detonatorlar barchasi portlaganligi to’g’risidagi ma’lumot sinash o’tkazilgan gruntda hosil bo’ladigan varonkalar soni yoki metal stakanlarda qolgan qoldiq elektr detonatorlar soni bilan aniqlanadi.