TRANZISTORdeb atashdi. Tranzistor Ingliz- tilidan olingan bulib ,,TRANSFER’’- o’zgartiruvchi va ,,REZISTOR’’- qarshilik degan manoni bildiradi. Bugungi kunda Bir yoki bir nechta n-p o’tishli va uch yoki undan ko’p uchlari Bo’lgan elektr o’zgartiruvchi yarim o’tkazgichli asbob Tranzistor deb nomlanadi. Tranzistorlar konstruksiyasi bo’yicha nuqtali va yassi bo’lish mumkun. Bugungi kunda faqat yassi tranzistorlar ishlab chiqariladi.
Tranzistor– eng ko’p tarqalgan yarimo’tkazgich kuchaytirgich asbobdir. Tranzistor yarimo’tkazgich material asosida yasalgan bo’lib, yaqin joylashgan ikki o’zaro ta’sirlashuvchi p-n o’tishlaridan tashkil topgan. Ikkala p-n o’tishlarni yarimo’tkazgichning uch sohasi ajratib turadi. Bu sohalar mos ravishda ,,emitter’’, ,,kollektor (chekka sohalar) va ,,baza’’ (o’rta soha) deb ataladi.
Qo’sh qutbli tranzistorlar
Tranzistorlar radioelektronikada juda ko’p ishlatiladi. Ular qo’sh Qutbli va maydon tranzistorlariga bo’linadi. Qo’sh qutbli tranzistor yoki tranzistor ikkita p-n- o’tishli yarimo’tkazgichli kristaldan iborat Ya’ni unda turli tip o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan uchta qatlamli sohalar bo’ladi.
Elektr oʻtkazuvchanlik — tashki elektr maydon taʼsirida moddada elektr zaryadlarning koʻchishini ifodalaydigan tushuncha; jismning elektr tokini oʻtkazish xususiyati va bu xususiyatni miqdoran ifodalaydigan fizik kattalik. Elektr tokini oʻtkazadigan jismlarni oʻtkazgichlar deyiladi. Oʻtkazgichlarda doimo erkin zaryad eltuvchilar — elektronlar va ionlar boʻladi (ana shularning tartibli yoʻnalgan harakatlari elektr toki hisoblanadi). Elektr oʻtkazuvchanlik miqdor jihatdan oʻtkazgichdagi elektr maydon kuchlanganligi bir birlik boʻlganda undan oʻtayotgan tok zichligi bilan aniklanadi.
Yarimoʻtkazgichlar va dielektriklarda elektronlarning zonalarda energetik sathlar boʻyicha joylashishi bir xil, lekin taqiqlangan zonaning kengliligi dielektriklarda kattaroq. Yarimoʻtkazgichlarda elektronlar issiqlik energiyasi hisobiga taqiqlangan zona orqali boʻsh zonaga oʻta oladi.
Tra ortishi bilan bunday oʻtishlar ehtimoli ortadi. Oʻtgan elektronlar metallarda oʻtkazuvchanlik elektronlari turgan sharoitga oʻxshash boʻlgan sharoitda boʻladi va oʻtkazuvchanlikda ishtirok etadi.
Dielektriklarda bunday natijaga ancha yuqori trada erishish mumkin. Shunday qilib, yarimoʻtkazgichlar va dielektriklarda temperatura koʻtarilgan sari Elektr oʻtkazuvchanlik ortib boradi.
Empedansni yuqori aniqlik bilan o'lchash uchun bir nechta fokuslar mavjud. Ikki bor impedans aniqligining tarkibiy qismlari: og'ish (haqiqiy qiymatga nisbatan aniqlik) va o'zgaruvchanlik (o'lchangan qiymatlarning barqarorligi). Har bir komponent turli xil omillarni hisobga olishni talab qiladi. 1 o'lchov shartlarini optimallashtirish
O'lchov shartlarini optimallashtirish yuqori aniqlikdagi muhim qismdir
o'lchovlar. Quyidagilardan foydalanishda zarur bo'lgan o'lchov shartlari bilan tanishtiriladi impedansni o'lchash vositasi.
(1) chastota
Chastotali impedansni o'lchash uchun eng asosiy o'lchov shartidir
asbob. Haqiqatan ham, barcha elektron komponentlar chastotaga bog'liqlikni namoyish etadi natijada impedans qiymatlari chastotaga qarab o'zgaradi.
Bundan tashqari, ning o'lchov aniqligi impedansni o'lchash asboblari chastota va impedans qiymatiga qarab farq qiladi.
1. Odatda elektron komponentlarning chastotaga bog'liqligi1
Empedansni o'lchash asboblari o'lchovdan chiqadigan o'zgaruvchan tok signalini qo'llaydi tekshirilayotgan qurilmaga terminallar (DUT). Amaldagi signal darajasi quyidagicha o'rnatilishi mumkin DUT asosida mos keladi.
Umuman olganda, signalning yuqori darajasi kamroq o'zgaruvchanlikka olib keladi o'lchov qiymatlari, ammo qo'llaniladigan o'lchov signali bo'ladimi-yo'qligini hisobga olish kerak DUTda elektr buzilishiga olib keladi.
Ko'pgina impedansni o'lchash asboblari uchun o'lchov signalining darajasi atamalar bilan belgilanadi o'lchov terminallarining ochiq voltajining. Bu ochiq terminal kuchlanishiga (V) to'g'ri keladi. Bunday holda, DUTga qo'llaniladigan kuchlanish chiqishi ta'sir qiladi empedansni o'lchash vositasiga o'rnatilgan signal manbasining qarshiligi.
Umuman olganda, signalning yuqori darajasi kamroq o'zgaruvchanlikka olib keladi o'lchov qiymatlari, ammo qo'llaniladigan o'lchov signali bo'ladimi-yo'qligini hisobga olish kerak DUTda elektr buzilishiga olib keladi.
Ko'pgina impedansni o'lchash asboblari uchun o'lchov signalining darajasi atamalar bilan belgilanadi o'lchov terminallarining ochiq voltajining. Bu ochiq terminal kuchlanishiga (V) to'g'ri keladi. Bunday holda, DUTga qo'llaniladigan kuchlanish chiqishi ta'sir qiladi empedansni o'lchash vositasiga o'rnatilgan signal manbasining qarshiligi.
Elektr qarshiligi uning ichidagi kuchlanish va oqim nisbatini tavsiflovchi qarshilikdan farqli o'laroq, elektr qarshiligi atamasini reaktiv elementlarga (induktor va kondensator) qo'llashga urinish ideal induktorning qarshiligi nolga, ideal kondensatorning qarshiligi esa cheksizlikka moyil bo'lishiga olib keladi.
Empedans - ikki terminalli qurilmaga tatbiq etilgan harmonik signal kuchlanishining murakkab amplitudasining ikki terminalli qurilmadan o'tayotgan oqimning murakkab amplitudasiga nisbati. Bunday holda, impedans vaqtga bog'liq bo'lmasligi kerak: agar empedans ifodasidagi t vaqti kamaymasa, u holda empedans tushunchasi berilgan ikki portli tarmoq uchun qo'llanilmaydi.
Tarixiy jihatdan impedans, murakkab amplituda va boshqa murakkab qiymat chastotali funktsiyalar uchun yozuv f (ω) emas, balki f (jω) sifatida yozilgan. Ushbu yozuv biz ejωt shaklidagi harmonik funktsiyalarning murakkab tasvirlari bilan shug'ullanayotganimizni ko'rsatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Elektronika . X.K.Aripov, A.M.Abdullayev, N.B.Alimov , X.X.Bustanov, V.Y.Obyedkov, SH.T.Toshmatov. Toshkent 2012
2.Internet saytlari: www. Ziyonet.uz , www.arxiv.uz
http://hozir.org
