2. Психология Ёш даврлари ва педагогик психология укув кулланма rtf

3 ёшдаги кризис: 3 ёшга келиб бола ўзини катгалар билан таққослай
бошлайди ва катталар қилиши мумкин бўлган (ҳуқуқи бўлган), улар бажара 
оладиган ҳаракатларни бажаришга интилади.”.Мен катта бўлсам машина 
ҳайдайман
, «Мен сизга катта торт олиб келаман», «Менинг юзта қўғирчоғим 
бўлади
» каби хоҳишларини ўз тили билан ифодалайди ва у келаси замонда 
гапирса ҳам ўзининг барча хоҳишларини шу бугун амалга оширишга
ҳаракат қилади. Кўпинча бундай хислат қатъийлик ва қайсарлик билан
намоён бўлади. Бу қайсарлик. асосан катгаларга билдирилган салбий ҳатти-
ҳаракат бўлади. Бола ўзини мустақил ҳаракат қила олишини англаган вақтдан
бошлаб, унда «ўзим қиламан» бошланади ва бу яна кайсарлик ва 
ўжарлик тарзида кўринади. 3 ёшдаги кризис бола шахсининг маълум бир
даражада ривожланганлиги ва катталар бажарадиган ҳатти-ҳаракатларни
қила олмаётганлигини англаш натижаси ҳисобланади. Кризис даврида юзага 
келадиган хусусиятлар ирода, лаёқат ва бошқа хусусиятлар уни шахс бўлиб 
шаклланишига тайёрлайди. 

---

41
 
 
 
Уч ёшгача бўлган болаларнинг психик ривожланишидаги асосий янги 
ўзгаришлар 
Ёш 
даврлари 
Билиши 
Ҳаракати 
Мулоқоти 
3 ёш
Нутқнинг 
шаклланиши. 
Образли
тафаккурнинг 
дастлабки
нишоналари. Атроф
муҳитдан ўзини
ажратиши; 
қатъийликни англаши
Қўл предметли 
ҳаракатларнинг 
ривожланганли-
ги; 
ўз 
ҳатги-
ҳаракатларини
иродавий
бошқаришнинг
кўринишлари
Ўз-ўзини 
англашни
юзага 
келиши. 
Дастлабки ахлокий 
қоидаларни
эгаллаши
Фаол нутқни Қўл ва оёқ Характер
тушуниши ва ўзида 
юзага келиши
функцияларининг
аниқ белгиланиши 
асосларини 
шаклланиши
1 ёш
Нутқни 
тушунишнинг 
дастлабки 
белгилари
Мустақил 
ҳолда 
тик 
туриш 
ва 
юриш
Нугқни 
қўллашнинг 
дастлабки 
белгилари
10 ойлик
Боғлиқлик 
реакциясининг юзага
келиши, бегона
муҳит ва бегоналар 
орасида хавотирлик

---

42
8 ойлик Сенсомотор 
интеллектнинг 
юзага келиши
Таяниб юриши
Жест, мимика ва 
пантомимика 
ёрдамида новербал 
мулоқоти
7 ойлик
Ёрдам 
билан 
туриши
5 ойлик
Ёрдам 
билан 
ўтириши
3 ойлик Кўриш 
қобилиятининг 
шаклланиши
Ён 
томонига 
ўгирилиши
Онанинг 
жилмайишига жавоб 
қайтариши
2 ҳафта Онанинг товушини 
бошқа товушлардан 
фарқлаши
1 ҳафта Ҳаракатларни 
кузатиши