2. P. R. 01imxo‘jayeva —

20- mavzu, Evolutsiya elementar omillarining odam populatsiyalariga ta’siri 157

Evolutsiyaning elementar materiali — mutatsiyalardir, chunki ular natijasida irsiy xilma-xillik va tabiiy tanlash uchun material yaratiladi.

Evolutsiyaning elementar omillari — populatsiya geno- fondining o‘zgarishiga sabab bo‘luvchi omillar. Ularning asosiylari:

1. 
   Mutatsion jarayon. 2. Alohidalanish. 3. Populatsion to‘lqinlar.
   

4. 
   Tabiiy tanlash.
   

Quyida o‘sha omillarning odam populatsiyalariga ta’siri bilan tanishamiz (15- jadval).

Mutatsion jarayon. Odamda gaploid to‘plamda har bir avlodda 1 dan 10 gacha yangi mutatsiyalar hosil bo‘lishi mumkin. Mutatsiya- lar odam populatsiyalarining polimorfizmiga sabab bo‘ladi, genetik yukni hosil qiladi. Genetik yuk mutatsion yuk (yangi mutatsiyalar) va segregatsion (avvalgi avlodlardan o‘tgan) yukdan tashkil topadi. Genetik yuk — populatsiyada noqulay allellarning geterozigota holatida to’planishi. Genetik yuk letal ekvivalent bilan baholanadi. Letal ekvivalent — gomozigot holatida uchraganda o‘limga sabab bo‘luvchi retsessiv allellar yig'indisi. Genetik yuk mavjudligi tufayli homilalarning yoki organizmlarning 50% ga yaqini nobud bo’ladi yoki о‘zidan avlod qoldirmaydi.

Genetik yuk muammosi tibbiyotda katta ahamiyatga ega. Tibbiy- genetik maslahatlarini o‘tkazishda populatsiyalar, oilalar genetik yukini bilish katta ahamiyatga ega. Tashqi muhit omillarining mutagenligini aniqlashda, tashqi muhitni muhofazalashda genetik yukni o‘rganish muammosi juda muhimdir.