2. P. R. 01imxo‘jayeva —

Qo'l-oyoq skeleti. Ko'pchilik baliqlarda suzgichlar tayanch uchun emas, balki suzish vaqtida yo'nalishni o'zgartirish uchun xizmat qiladi. Lekin panja qanotli baliqlardagi suzgich tayanch vazifasini ham o'taydi. Ularning juft suzgichlarida yelka, bilak, panja suyaklari rivojlanadi (39- rasm).

Evolutsion taraqqiyot davomida quruqlikda yashovchi umurtqalilarning qo'l-oyoq skelet suyaklari umumiy tuzilishga ega bo'lib, muayyan umumiy va xususiy o'zgarishlarga uchragan. Mana shu o'zgarishlar ularning quruqlikdagi xilma-xil sharoitlarga moslashishini ta’minlaydi. Yelka va bilak suyaklari uzunlashadi, kaft oldi suyaklari kaltalashib, soni ham kamayadi. Odamning qo'li o'ziga xos tuzilgan bo'lib, u mehnat qilish a’zosidir. Odamda uchraydigan tug'ma kasalliklar va mayib-majruhliklarning yarmidan ortig'i skelet anomaliyalariga (yunoncha anomalia — notekis, noto'g'ri) to'g'ri keladi. Ular endogen, genetik va ekzogen omillar ta’sirida kelib chiqishi mumkin. Ko'pincha bunday o'zgarishlar

39- rasm. Umurtqaliiar oldingi oyoqlari skeletining gomologiyasi. a—salamandra; b—toshbaqa; d—timsoh; e—qush; f—ko‘rshapalak; g—kit; h—ko‘rsichqon; i—odam. 1—yelka suyagi; 2—bilak suyagi;