2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Jarohatlanish va kasb kasalliklarini o‘rganish usullari: 
1.
 
Statistika usuli.
Bu usul baxtsiz hodisalarning umumiy statistik hisobga 
olingan sanoat jarohatlanishi materiallarini tahlil qilishga asoslangan. 
1000


Т
Р
К
 
bunda P - ma’lum vaqt ichidagi jarohatlanganlar soni; T - shu vaqt ichida korxonada 
ishlagan ishchilar soni. 
Baxtsiz hodisaning og‘irlik koeffitsientini, ya’ni har bir jarohatlanishning o‘rtacha 
yo‘qotilgan ish kunlari hisobini ko‘rsatuvchi K ni qo‘yidagi formula bilan aniqlash mumkin. 
R
Р
К

bunda P-hamma baxtsiz hodisaga uchraganlar tomonidan yo‘qotilgan ish kunlari soni; 
R-shu davrda baxtsiz hodisaga uchraganlar soni.
Statistika usulini ikkiga bo‘lib karash qabul qilingan: guruh va topografik usullardir. 
Guruh usuli. Statistik usulning tarkibiy qismi hisoblanadi va baxtsiz hodisalarning bir 
xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan (masalan vaqti va sodir bo‘lgan joyi, baxtsiz 
hodisaning xusustiyatini va h.k.) guruh holida takrorlanishini aniqlash imkoniyatini beradi. 
2. Topografik usul.
Bu usul ham guruh usulining ko‘rinishlaridan biri bo‘lib, qo‘yidagi 
xollarda qo‘llaniladi: guruh usulida keltirilgan baxtsiz hodisalar haqidagi ma’lumotlarni har 

---

29 
 
xil shartli belgilar bilan belgilab (masalan, H-I), ish uchastkalarining rejasida baxtsiz hodisa 
yuz byergan joylarga qo‘yib chiqiladi. Bu usulda ma’lum ish uchastkalarida baxtsiz 
hodisalarning takrorlanishi haqida ko‘rgazmali ma’lumot olinadi. 
Har qanday statistik tekshirish kabi, bu usul bilan baxtsiz hodisalarni tahlil qilishda ham 
olingan material, asosan baxtsiz hodisa xaqida tuzilgan H-I formadagi akt har tomonlama 
o‘rganiladi. Aktda baxtsiz hodisa yuz byergan joy, jarohatlanish tavsifi, og‘irlik darajasi, 
voqea sutkaning qaysi vaqtida yuz byerganligi xaqidagi ma’lumotlar aks etadi.