2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

darajasiga nisbati 
Bir binoning
o‘tga chidamlilik 
darajasi 
O‘tga chidamlilik toifasi asosida binolar o‘rtasidagi yong‘inga 
qarshi oraliq (m) 
I va II 
III 
IV va V 
I va II 
III 
IV va V 
G va D darajali korxona 
binolari uchun meyorlanmaydi
9 
12 
15 
12 
15 
18 
Ba’zi yong‘in xavfi deyarli yo‘q bo‘lgan binolar uchun yong‘inga qarshi oraliqlar 
belgilanmaydi. G va D darajadagi sanoat korxonalari, ularning o‘tga chidamlilik toifasi I va II 
darajali hamda tomi yonmaydigan materiallar bilan yopilgan bo‘lsa, shuningdek, tashqi 
devorlari yong‘inga qarshi to‘siq sifatida qurilgan bo‘lsa, yong‘inga qarshi oraliq 
belgilanmasligi mumkin. 
Har bir sanoat korxonasi uchun mo‘ljallangan bino loyihalanayotgan vaqtda kishilarni u 
yerdan o‘z vaqtida chiqarib yuborish uchun — evakuatsiya yo‘llari ham loyihalanadi. 
Evakuatsiya yo‘llari har qanday sanoat korxonasi uchun, albatta, eng kamida ikkita bo‘lishi 
kerak. Yong‘in bo‘lgan taqdirda ishchi va xodimlar bu hududdan eng qisqa yo‘l orqali zudlik 
bilan chiqib ketishlari zarur. 
Evakuatsiya yo‘llari binoning qarama-qarshi tomonida joylashgan bo‘lishi shart. Lift va 
boshqa odamlarni chiqarib tushirishga mo‘ljallangan mexanizatsiyalashtirilgan vositalar 
evakuatsiya yo‘llari sifatida hisobga olinmaydi. Evakuatsiya yo‘llarining eni 1 m dan, 
eshiklarining eni 0,8 m, bo‘yi 2 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Yo‘lka va zinapoyalar odamlar 
soniga qarab hisoblanadi. 
Sanoat korxonalarini loyihalashda odamlarni evakuatsiya qilishga mo‘ljallangan 
zinapoyalar meyorlar asosida o‘rnatiladi. Zinapoya o‘rnatilgan kataklar tutun 
to‘planmaydigan bo‘lishi, ya’ni, tutunni chiqarib yuborishni ta’minlovchi texnika vositalariga 
ega bo‘lishi lozim. Har xil balandlikdagi binolar uchun yong‘inga qarshi maxsus narvonlar 
o‘rnatilishi kerak. Evakuatsiya yo‘llarining hisobi, shu yerdagi umumiy joylarning chiqib 
ketishi uchun kerak bo‘ladigan vaqtni belgilash bilan amalga oshiriladi. Ma’lumki, yong‘in 
sodir bo‘lgan vaqtda hosil bo‘ladigan tutun nihoyatda katta hajmni tashkil qiladi. Uning 
tarqalishi va bo‘g‘uvchi ta’siri natijasida binodagi odamlarni Evakuatsiya qilish qiyinlashadi 
va alangalanayotgan yerga yetib borishda, o‘tni o‘chirishda qiyinchiliklar tug‘diradi. 
Tutun va gazlar eshik, derazalar orqali, shuningdek, aeratsiya fonarlari orqali chiqarib 
yuboriladi. Tutunni chiqarib yuborish oraliqlari hosil bo‘lgan tutunni atrofdagi xonalarga 
o‘tmasligini ta’minlash, shuningdek, yong‘inni kerakli tomonga yo‘naltirish imkoniyatini 
berish kerak. Tutunni chiqarib yuborish teshiklari fonarsiz sanoat binolari va omborlarda 
qo‘llanilishi mumkin. Yengil devor konstruksiyalari oldindan hisoblab o‘rnatilgan bo‘ladi va 
yong‘in natijasida hosil bo‘lgan gazlar bosimi xavfli vaziyatni vujudga keltirsa, bu ular qulab, 
binoning asosiy konstruksiyalariga zarar yetmasligini ta’minlaydi. Yengil konstruksiyalar, 
asosan, binoning tashqariga chiqib turgan devorlariga yoki to‘siqlariga o‘rnatilib bosim 
ma’lum miqdordan oshib ketganda, yig‘ilib qolgan gazlarni chiqarib yuborish imkoniyatini 
beradi.