2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

137 
 
davomida organizmdagi o‘zgarishlarni o‘z o‘rniga qaytarish imkoniyati mavjuddir.
Shuning uchun ham voqea sodir bo‘lgan joyda o‘z vaqtida o‘tkazilgan chora-tadbirlar 
jabrlanuvchining hayot-mamotini hal qiladi, keyinchalik o‘tkaziladigan davolash ishlarining 
muvaffaqiyatini ta’minlaydi, nogironlikning darajasi va muddatiga, ayniqsa, kasalning tuzalib 
ketish muddatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Lekin kompensatsiya mexanizmlarining imkoniyatlari 
yuqori bo‘lsa ham, u chegaralangan. Arterial bosimning 60 va 70 
mm 
simob ustunigacha 
pasayishi kritik chegara bo‘lib hisoblanadi. Arteriya bosimining ko‘rsatilgan darajadan 
pasayishi avval funksional o‘zgarishlarga, so‘ngra bosh miyada qaytmas morfologik 
o‘zgarishlar kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Shundan miya ishemiyasi (miyaning 
qonsizlanishi)ning oldini olishga qaratilgan, ayniqsa kasalxonaga yotqizishgacha bo‘lgan 
davrda, chora-tadbirlarning qanchalik katta ahamiyatga ega ekanligi ko‘rinib turibdi.
Shikastlanishlardagi birinchi yordam – nafas yo‘llaridan shilimshiqni, qusiq massalarini 
aspiratsiya yo‘li bilan tozalash, bemorni yonboshiga yoki chalqancha yotqizib, boshini yon 
tomonga o‘girib qo‘yishdan iborat. Agar og‘iz bo‘shlig‘ida shilimshiq moddalar va qusiq 
massalari sezilarli to‘rejagan bo‘lsa, ularni tampon, iloji bo‘lsa, suruvchi moslama bilan 
tozalash kerak.
Sun’iy nafas oldirish uchun ko‘krak qafasini qo‘l bilan bosish usuli yaxshi natija 
bermaydi, aksincha, bosh miyaning qo‘shma jarohatlarida bunday chorani qo‘llash hatto 
xavfli hamdir.