2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
1.4. O„G„ITLASH TIZIMINING BIOLOGIK ASOSLARI 
Har bir genotipning hosildorligi talab qilingan ozuqa elementlari bilan 
ta‟minlanishiga bog„liqdir. O„simliklar kelib chiqish markazlarida tuproq turi, 
kimyoviy tarkibi, muhiti, NPK ning mavjudligi, har xil bo„lganligi uchun 
o„simliklarning ozuqa elementlariga bo„lgan talabi ham har xil. Har bir genotip 
ma‟lum darajada tuproq muhitiga talabchanligi quyidagi ma‟lumotdan ko„rinadi: 
 
4-jadval 
Ekinlarning tuproq muhitiga talabi 
Ekin 
pH 
Lyupin turlari 
4,5-5,8 
Kartoshka 
5,0-6,0 
Javdar, suli 
5,0-7,0 
Zig„ir, sholi, marjumak, tariq 
5,5-6,5 
Bug„doy, arpa, makkajo„xori 
6,0-7,5 
Ko„k no„xat, xashaki dukkaklar 
6,0-7,2 
Qand lavlagi, kungaboqar 
6,0-7,5 
Soya, loviya, qashqarbeda 
6,3-7,5 
Beda, bargak 
6,5-7,8 

---

26 
O„zbekistjn tuproqlari orasida sho„rlangan tuproqlar mavjud. O„g„it 
ishlatishdan oldin bu tuproqlarning sho„ri yuviladi. O„suv davrida o„simliklar 
ancha miqdorda makroelementlarni (100-300 kg/ga) va kam miqdorda (bir 
gektarga grammlar hisobida) mikroelementlarni talab qiladi. Mikroelementlar 
tuproqdagi fosfor va kaliyni o„zlashtirishga yordam beradi.
Ayrim ekinlar fosforga kam talabchan bo„ladi (javdar, suli, kartoshka, sholi). 
Bu ekinlar uchun tuproqda 70-100 mg/kg fosfor bo„lganda fosforli o„g„it 
solinganda hosildorligi oshmaydi, kaliy bilan ta‟minlanishining eng pastki 
darajasib80 mg/kg dir.
Bug„doy, arpa, makkajo„xori, ko„k no„xat fosforga talabchan bo„ladi. Bu ekin 
uchun tuproqning fosfor bilan eng kam maqbul ta‟minlanish darajasi 120-150 
mg/kg. Loviya, beda ekinlari yaxshi hosil olish uchun tuproqda 180-200 mg/kg 
fosfor bo„lishi talab qilinadi.