2-mustaqil ishi

6. TCP/IP pog‘onasi, vazifalari, qo‘llaniladigan 
asosiy protokollari.
TCP/IP protokoli to'plamini TCP/IP -ni OSI mos yozuvlar modeli kabi boshqa 
qatlamli modellar bilan taqqoslash imkonini beradigan qatlamli protokollar to'plami 
sifa�da modellash�rish mumkin. TCP/IP modeli to'rt qatlamdan iborat. Pastdan tepaga 
- bu quyida ko'rsa�lgan havola qatlami, Internet qatlami, transport qatlami va dastur 
qatlami.
Aloqa qatlami qaysidir ma'noda aniqlanmagan, chunki u deyarli har qanday past 
darajali tarmoq texnologiyasidan iborat bo'lishi mumkin, jumladan Ethernet, X.25, 
Point-to-Point Protocol (PPP) yoki ma'lum bir tarmoqda yoki pastki tarmoq havolasi. 
Aloqa qatlami taxminan OSI 7-qatlamli mos yozuvlar modelining ma'lumotlar va 
jismoniy qatlamlariga tenglashadi va asosiy tarmoq uskunalari bilan interfeysni ta'min-
laydi.
Internet tarmog'i xabarlar manzilga etkazilishini ta'minlaydigan manzil va yo'nalt-
irish funktsiyalarini ta'minlaydi. Internet protokoli (IP) bu qatlamning eng muhim pro
-
tokoli. Bu ulanishsiz, ishonchsiz protokol bo'lib, u oqimni boshqarishni yoki xatolarni 
tuza�shni ta'minlamaydi va ma'lumotlar jadvallarini (IP-paketlar ko'rinishida) eng 
yaxshi harakat asosida etkazib berishga harakat qiladi. Routerlar deb nomlangan 
tarmoq 
TCP/IP qatlamlari va protokollar to'plami

---

qurilmalari IP -paketda ko'rsa�lgan manzil IP -manziliga binoan kiruvchi ma'lumotlar 
diagrammalarini uzatadi. Internet qatlami OSI modelining tarmoq sathiga ozmi -ko'pmi 
mos keladi. Ushbu darajadagi boshqa protokollarga Internetni boshqarish xabarlar 
protokoli (ICMP) va Internet guruhlarini boshqarish protokoli (IGMP) kiradi.
Tashish qatlami ma'lumotlarni uzluksiz uza�shni nazorat qiladi va bir vaqtning 
o'zida bir qator ma'lumotlar oqimlarini boshqarishi mumkin. Asosiy transport sathi 
protokoli-uza�sh nazora� protokoli (TCP) bo'lib, u ishonchli, ulanishga yo'nal�rilgan 
xizmatni ta'minlaydi. Foydalanuvchi ma'lumotlari protokoli (UDP) ishonchsiz, ulanishsiz 
xizmatni taqdim etadi (etkazib berish kafolatlanmaydi, lekin UDP tezligi ishonchliligidan 
muhimroq bo'lgan ilovalar uchun foydalidir). Transport qatlami taxminan OSI modeli
-
dagi nomiga mos keladi.
Ilova sathining protokoli ma'lum bir dastur turiga xosdir (masalan, fayllarni uzat-
ish, elektron pochta, tarmoqni boshqarish va boshqalar) va ba'zida dasturning mijoz 
dasturida aks etadi, garchi u operatsion �zim dasturida ham qo'llanilishi mumkin. Ilova 
sathi protokoli va transport qatlami protokoli o'rtasidagi interfeys port raqamlari va 
rozetkalarga asoslanib aniqlanadi (bu haqda keyinroq). Ilova sathi OSI modelining 
dastur, taqdimot va sessiya qatlamlarining funksionalligini samarali birlash�radi.
TCP/IP modelining har bir qatlami tarqa�lgan dasturlar, ya'ni turli xil kompyuter
-
larda va ko'pincha turli tarmoqlarda ishlaydigan ilovalar o'rtasida ma'lumotlarni yubor-
ishning ba'zi jihatlari bilan bog'liq bo'lgan muayyan muammolarni hal qiladi. Pastki 
uchta qatlamning har biri uning us�dagi qatlamga xizmat ko'rsatadi, dastur sathi esa 
uning us�dagi foydalanuvchi ilovasi bilan uning os�dagi muloqotga yo'nal�rilgan qat
-
lamlar o'rtasida interfeysni ta'minlaydi. Dastlabki ma'lumotlar turli qatlamlar bo'ylab 

---

harakatlanayotganda, u duch kelgan har bir protokol tomonidan yara�lgan protokol 
ma'lumotlar birligi (PDU) ichiga o'raladi (yoki yopiladi). Ushbu protokol ma'lumotlar 
birligiga murojaat qilish uchun odatda ishla�ladigan nomlar har xil bo'ladi. Masalan, 
Internet sathida ular paketlar yoki datagramlar deb ataladi. Bog'lanish qatlamida ular 
ko'pincha ramkalar deb ataladi.
Quyidagi diagramma har bir qatlamda ishlaydigan protokollar orqali ketma -ket 
sarlavhalar qo'shilishini ko'rsatadi. Ilovadan olingan ma'lumotlar tegishli sarlavha 
ma'lumotlarini qo'shib, protokol ma'lumotlar birligi (PDU) ichidagi ma'lumotlarni 
qamrab oladigan tegishli dastur sathining protokoliga o'tkaziladi. Keyin butun PDU 
transport qatlami protokoliga o'tkaziladi va shu erda ham xuddi shunday jarayondan 
o'tadi. Bu kapsülasyon Internet qatlami va havola qatlami uchun takrorlanadi. Aloqa 
qatlami tomonidan qurilgan ramka, keyinchalik, sayohatning birinchi bosqichida 
(masalan, tarmoq kommutatori yoki yo'riqchiga) bitli oqim sifa�da ba'zi bir jismoniy 
uza�sh vositasi orqali yuboriladi.