2 mundarija kirish. 1-bob. Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shakllanishining nazariy va xukukiy asoslari

-
59
-
 
bir xil bo’lgan holda (masalan, xuddi o’sha mahsulotning narxi barqaror bo’lganda) 
uni sotishdan kelgan foyda ham shunchalik ko’p bo’ladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida sanoat sohasida o’tkazilayotgan tub iqtisodiy 
tadbirlar majmuida foydani taqsimlash masalalari muhim o’rin tutadi, zero uni, adolat 
yuzasidan va to’g’ri taqsimlash jamoa va har bir xodimning manfaatdorligini 
uyg’unlashtirish uchun sharoit yaratadi. 

---

-
60
-
 
3-BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZASIYALASH SHAROITIDA SANOAT 
KORXONALARIDA MAHSULOT TANNARXINI PASAYTIRISH
YO’LLARI 
3.1. Mahsulot tannarxini pasaytirishning manbalari va omillari 
Mehnat unumdorligini oshirish, xomashyo va material, yoqilg’i va 
elektroenergetika xarajatlarini kamaytirish, xizmat ko’rsatish va boshqarish sarflarini 
qisqartirish, ishlab chiqarishdan tashqari, xarajatlarni tejash sanoat mahsuloti 
tannarxini pasaytirishning eng muhim manbalari hisoblanadi. 
Mehnat unumdorligini oshirish uchun yangi texnika, texnologiya jarayonlarini 
va ishlab chiqarishni o’stirish yoki tashkil etishning ilg’or usullarini joriy qilish orqali 
har bir mehnatchi tomonidan tayyorlanayotgan mahsulotni ko’paytirish kerak bo’ladi. 
Bu holda har bir mahsulot birligiga sarflanadigan ish haqi qisqaradi, ammo 
ishchining umumiy ish haqi esa ortib boradi. Mehnat unumdorligi ish haqiga nisbatan 
jadal o’sgandagina tannarx pasayadi. 
Mehnat unumdorligining o’sish mohiyati shundan iboratki, bunda mahsulot 
ishlab chiqarishga ketadigan jonli mehnat ulushi kamayadi, ilgari sarflangan 
mehnatning ulushi esa ortadi, biroq mahsulot birligi uchun ketadigan mehnat sarfi 
qisqaradi. 
Material, yoqilg’i va elektr energiya xarajatlarini kamaytirish uchun ularni 
tejab sarflash, qimmatbaho materiallarni arzon, Lekin yaxshi materiallar bilan 
almashtirish, ularni sotib olish va korxonaga keltirish bilan bog’liq bo’lgan sarflarni 
qisqartirish kerak bo’ladi. 
Xizmat ko’rsatish va boshqarish uchun ketadigan xarajatlarni qisqartirishga esa 
tarmoq va korxonalardagi ma’muriy boshqaruv apparatining sarflarini kamaytirish, 
asbob-uskuna, bino va inshootlarni saqlash, yoritish, isitish uchun ketadigan 
mablag’larni tejab-tergab sarflash orqali erishiladi. 
Unumsiz xarajatlarni (jarima to’lash, penya va hokazolar) tugatish mahsulot 
tannarxini pasaytirishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Texnika taraqqiyoti ishlab chiqarishni tashkil etishning ijtimoiy shakllarini 
takomillashtirishning, ishlab chiqarishni rasional joylashtirish, ishlab chiqarish va 

---