2 mundarija kirish. 1-bob. Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shakllanishining nazariy va xukukiy asoslari

 
 
 

---

44 
2.1.1-diagramma 
Sotilgan mahsulot tannarxining xarajat elementlari ulushlari 
bo’yicha o’zgarishi tendensiyasi (foizda) 
2011 yil 
 
20012 yil 
 
Manba: “ URG-ANTEP-YASHAM ” qo’shma korxonasining 2011-2012 yillar uchun tuzilgan 
statistik xisoboti ma’lumotlari
2.1.1-
diagrammada «URG-ANTEP-YASHAM” qo’shma korxonasida 2011-
2012 yillarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi tarkibiga kiruvchi xarajatlarning 

---

45 
ulushlari tendensiyasini ko’rishimiz mumkin. Bunga ko’ra mahsulot tannarxidagi 
moddiy xarajatlarning ulushi 2012 yilda 2011 yilga nisbatan ko’payib borgan, ya’ni 
2011 yilda 69 foizdan 2012 yilgacha 70 foizga oshgan. Mehnatga xak to’lash 
xarajatlari ulushi esa ushbu yillar oraligida o’zgarib borgan, ya’ni 2011 yilda 16 % 
ni tashkil etsa, 2012 yilda 15,5 % ga kamaygan, ya’ni 0,5 % ga kamaygan. Bundan 
biz ushbu korxonada Mehnat unumdorligi oshgan deb xulosaga kelishimiz mumkin. 
Ijtimoiy sug’urtaga ajratmalarning mahsulot tannarxidagi ulushi ushbu davlar 
oralig’ida 0,1 % ga kamayishi kuzatilgan. Amartizasiya xarajatlarining mahsulot 
tannarxidagi ulushi ham 1,0 % ga kamayishi kuzatilgan. Bu esa korxonada asosiy 
vositalar va nomoddiy aktivlarda samarali foydalanilayotganligini xamda ularninng 
rentabelligi yuqori ekanligini bildiradi. Ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan 
boshqa xarajatlar mahsulot tannarxidagi ulushi esa 2011 yilda 1,4 % bo’lib, bu 
ko’rsatkich 2012 yilda 2,0 % ni tashkil etib, 0,6 % ga kamaygan. Bu natijani salbiy 
deb bulmaydi. Umuman aytganda korxonada ishlab chiqarish samaradorligi oxirgi 
yillarda ancha oshgan, korxona barcha aktivlari rentabelligini oshirishga erishgan. 
Ya’ni 20012 yilda mahsulot tannarxi va uning tarkibi o’tgan yilga nisbatan 
kamaygan bo’lsada, biroq uning sof foydasi o’tgan yilga nisbatan ( 2011yilda- 
42379,3 ming so’m; 2012 yilda - 46422,9 ming so’m ) 109,5% ga oshgan bo’lib, 
ijobiy rentabellikka erishgan. Bu ayni paytda iqtisodiyotni modernizasiyalash va 
diversifikasiyalash sharoitida o’zining samarali ta’sirini ko’rsatadi degan xulosaga 
kelishimiz mumkin.

---