2 Monopoliya turlari

XULOSA VA TAKLIFLAR

Monopoliyaga qarshi kurashish dolzarb masalalardan biri bo’lib kelmoqda. Monopoliya ancha asrlar oldin mavjud edi va hozir ham mavjud. Ishlab chiqaruvchilar nigohida bozorda monopol bo’lish katta foyda keltiradigandek tuyuladi. Lekin xaridorlar uchun monopoliya zarar bo’lib xizmat qiladi. Monopoliyaning salbiy taraflariga narxni istagandek qo’yish, bor mablag’ni faqat bir ishlab chiqaruvchi qo’lida bo’lishini keltirgan bo’lsakda, bir tomondan monopoliyaning ijobiy tomoni ham bor. Bu ham bo’lsa monopoliyani sindirish uchun raqobatni kuchaytirish. Ya’ni monopol bo’lgan ishlab chiqaruvchi bu doim ham shundayligicha qoladi degani emas. Balki u hozir barcha hokimiyatni qo’lga kiritgandur. Lekin vaqt o’tib monopoliyani yo’q qilishga urunuvchilar ham topiladi. Va ular monopol bilan qattiq raqobat olib boradi. Misol uchun, Coca Cola ni olaylik. To’g’ri cola ishlab chiqaruvchilar talaygina, ammo ular Coca Colachalik nomga, reklamaga, sotuv hajmiga, ishlab chiqarish miqdoriga ega emas. Demak, uni monopol desak ham bo’ladi. Vaqt o’tib esa unga raqobatdosh bo’lib Pepsi chiqdi. Hozirda u Coca Coladan ko’proq sotiladi va ikkalasi ham reklama bo’yicha bir-biri bilan baxs olib borishadi. Ana endi Coca Cola istaganidek narxni oshirsa, odamlar Pepsi ni ichaveradi. Ammo bu mahsulotlar biri-biridan ustun bo’lmasligi uchun narxni moslashga harakat qilishadi.

Monopoliyaga misol qilib GM Uzbekistan ni keltiramiz ko’pincha. Nima uchun Davlatimiz bu oshkora monopoliyaga qarshi kurashmaydi. Javobi esa iqtisodimiz sababli. GM Uzbekistanni monopoliyadan olib chiqish uchun boshqa mashina turlarini olib kirish kerak. Bu esa aholi pulini chetga chiqib ketishiga zamin yaratadi. Va iqtisodimiz uchun katta foyda keltirayotgan bir tarmoq tanazzulga uchraydi.
Monopoliyalarni tugatish uchun ularni yopish emas, shunga o’xshash boshqa ishlab chiqarish tarmoqlarini ko’paytirish lozim. Shunda ular o’rtasida raqobat yuzaga keladi. Raqobat esa iqtisodiyotning o’sishi uchun eng katta imkoniyat eshigidir.