2-модуль. Металарнинг ва қотишмаларнинг хоссалари. 6-мавзу

Технологик хоссалари.

• Металл ва қотишмаларнинг технологик хоссаларига уларнинг технологик ишловчанлиги билан боғлиқ хоссалар: киришувчанлиги, қуюлувчанлик, суюқ холатда оқувчанлик, болғаланувчанлик, пайвандланувчанлик ва кесиб ишланувчанлик ва бошқа хоссалар киради. Бу хоссалар ҳақида алохида тўхталиб ўтамиз.
• Буюмлaр тaйёрлaшдa мaвжуд мaтeриaллaрни қaйтa ишлaш имкoниятлaри қaндaй дaрaжaдa экaнлиги мaтeриaлнинг тexнoлoгик xoссaси дeйилaди. Қoтишмaлaрнинг сoвуқлaйин ёки қиздириб ишлaнувчaнлиги, қуйиш, бoлғaлaш, пaйвaндлaш, кeсиб ишлaшгa қулaйлиги тexнoлoгик xoссaлaрини бeлгилaйди. Мaтeриaлнинг xoссaлaрини билгaн ҳoлдa буюм ясaшнинг тexнoлoгик жaрaёнлaрини лoйиҳaлaш мумкин.
• Кесиб ишланувчанлик энг муҳим технологик хоссаларидан бири ҳисобланади чунки кўпгина тайёрламалар, шунингдек пайвандлаб тайёрланган узел ва конструкцияларнинг деталларига механик ишлов берилади. Баъзи металларга осонгина ишлов бериб тоза ва силлиқ сирт ҳосил қилиш мумкин. Қаттиқлиги паст бўлган жуда қовушқоқ металлар ҳам ёмон ишланади. Сиртида тирналган жойлар бўлиб, ғадир-будир чиқади. Ишлов беришни яхшилаш учун, масалан пўлат термик ишланади, бу билан унинг қаттиқлиги ё оширилади ёки камайтирилади.
• Пайвандланувчанлик металларнинг хоссалари асосий металл хоссаларига яқин турган пайванд бирикмалар ҳосил қила олиш хусусиятидир. У пайвандланган намунани букиш ва чўзишга синаб кўриб аниқланади.
• Болғаланувчанлик металлга совуқлайин ёки қиздирилган ҳолатда уни емирилиш аломатларисиз босим остида ишлов бериш хусусиятидир. Болғаланувчанлик намунани берилган даражагача деформациялаб, темирчилик усулида болғалаб аниқланади. Намунанинг чўкиш баландлиги, одатда, унинг иккиланган диаметрига тенг бўлиши керак. Агар унинг ён сиртида дарзлар пайдо бўлмаса, бундай намуна синовга бардош берган, текширилаётган металл эса босим остида ишлов беришга яроқли ҳисобланади.
• Материалларнинг қуйилиш хоссалари уларнинг дарзсиз бўшлиқсиз ва бошқа нуқсонларсиз қуйма ҳосил қила олиш хусусиятини характерлайди. Асосий қуйилиш хоссаларига суюқ ҳолатда оқувчанлик, киришувчанлик ва ликвация киради.