2-Мавзу. Юлдузлар эволюцияси асосий элементлари

Хозирги кунга келиб, жигарранг карликлар оддий ультра (ўта) совуқ юлдузлар сифатида қаралиб, яқин орада киритилган L, T ва Y янги спектрал синфлар вақиллари деб қабул қилинди.Уларнинг кўпчилиги учун Gaia Data Release 2 лойиҳасида катта ишонарлилик билан ўлчанган параллаксклар ва ҳусусий ҳаракатлар бор.

• Хозирги кунга келиб, жигарранг карликлар оддий ультра (ўта) совуқ юлдузлар сифатида қаралиб, яқин орада киритилган L, T ва Y янги спектрал синфлар вақиллари деб қабул қилинди.Уларнинг кўпчилиги учун Gaia Data Release 2 лойиҳасида катта ишонарлилик билан ўлчанган параллаксклар ва ҳусусий ҳаракатлар бор.
• Массаси M ≤ 13 MJ бўлган объектларда хеч қанақа термоядро реакциялари бўлмайди ва улар сайёралар деб ҳисобланади.Сўнгги пайтларда юлдузлар атрофида айланмайдиган яккаҳол газсимон сайёралар кашф етилди. Уларнинг энг совуқларидаги атмосфера ҳароратига ~ 300 K , хаттоки ва ундан ҳам кам бўлиши мумкин. Юпитернинг болометрик равшанлиги Қуёшдан келаётган энергия миқдоридан таҳминан 2маротаба каттароқ.Шунинг учун якка Юпитерларнинг қаъриларидан келаётган иссиқлик оқими миллирд йиллар давомида уларнинг атмосфералари музлаб қолмаслигига ва сайёралар газсимон бўлиб туришига етарлидир.

5. Юлдузлар массасининг юқори чегараси

• Юлдузлар массасининг юқори чегараси ~ 10^2 Mc катталик билан белгиланади. Ундан ортиқ бўлмаслиги юлдузларнинг бошланғич босқичларида, улар энди шакилланиши пайтида кечадиган жараёнлар билан тушунтирса бўлади.
• Қора ўралар, аниқроқ қилиб айтганда оддий юлдуз массали (~10^1 Mc) қора ўраларга номзодлар йигирмадан ортиқ қўшалоқ юлдузлар таркибида топилган.Галактикалар марказларида массаси ~10^6 Mc дан (Галактикамизда) то ~10^9 Mc.Шундай қилиб, “юлдузли” қора ўралар массаси бўйича “галактик” қора ўралардан фарқланади (хар ҳолда) хозирги пайтда. Агарда массаси 10^2 Mc <= M <= 10^6 Mc бўлган қора ўралар топилса (нормал галактика ёки шарсимон тўдаларнинг ядроларида), унда юлдузлар ва но-юлдуз бўлиб бўлган объектлар орасида чегара қандай ўтишини келишиш керак бўлади.