2-мавзу: шахсга йўналтирилган таълим турлари ва инновацион таълим шакл, метод ва воситалар. Режа

Интернет (англ. “Internet” – бутунжаҳон компьютер
тармоқларининг бирлашган тизими) – дунёнинг барча нуқталаридаги ўн
минглаб ахборотларни сақловчи ва узатиб берувчи компьютер
тармоқларни бирлаштирувчи улкан бутунжаҳон компьютерлар тармоғи;
унинг вазифаси хоҳловчиларга исталган маълумотларни етказиб беришдан
иборат. Кўп ҳолларда “Бутунаҳон тармоғи”, “Глобал тармоқ” ёки
оддийгина “Тармоқ” деб номланади. Интернет асосида Бутунжаҳон
ўргамчак тўри (World Wide Web – WWW), шунингдек, жуда кўплаб бошқа
маълумотларни етказиб берувчи тизимлар ишлайди
Электронная почта (ингл. “electronic mail” тушунчасидан олинган;
“email”, “e-mail”) – 1) жойлашган ўрни, хабар матни ёки файл (ҳужжат,
фотосурат ва ҳ.к.)ан қатъий назар бошқа шахсга маълумотларни юбориш
имкониятини берадиган электрон почта; 2) компьютер тармоғи,
шунингдек, Интернетдан фойдаланувчилар ўртасида электрон хабарларни
алмашиш ва олиш борасида кўрсатиладиган хизмат; технология. Одатда
электрон почта орқали юборилган хабар электрон хат (мактуб) ёки e-mail

---

(имэйл), почтанинг ўзи эса қути (электрон қути) деб номланади. Мазкур
почта таркибий элементлари, ишлаш тамойиллари ва характерли
хусусиятлари (фойдаланишнинг оддийлиги, етказиб беришда
маълумотларнинг бироз тутиб турилиши, етарли даражадаги ишончлилик,
қолаверса, етказиб бериш кафолатининг мавжуд эмаслиги)га кўра амалда
оддий (қоғоз орқали юбориладиган) почтанинг ўзи бўлиб, унда ҳам почта,
хат (мактуб), конверт, қути, етказиб бериш ва б. тушунчалар қўлланилади.
Мультимедиа (ингл. “multi” – кўп, “media” – муҳит) – битта
рақамли тақдим этишда матн, овоз, гарфика, фото, видеони
бирлаштирадиган замонавий техник ва дастурий воситаларни қўллаш
асосида интерфаол дастурий таъминот бошқарувига кўра содир бўладиган
визуал ва аудиоэффектларнинг ўзаро таъсири. Ўқув жараёнида компьютер
дастур (тизим)лари, мустақил таълим учун турли топшириқлар
кўринишдаги компьютер моделлари, ўқув машғулотларининг турли
босқичларида ҳал этиладиган ўқув-билиш вазифалари, компьютер ўқув
ўйинлари, шунингдек, Интернет тармоғидаги таълимий веб-саҳифалар
каби мультимедиа маҳсулотларидан фойдаланилади.
Микрoфoн – турли xил oвoзли анимация (Windows тизими ёки
MSWord мaтн муҳaррири) вa тақдимотлaрни тaйёрлaшда қўлланиладиган
қурилма. Анимациялaр тўлиқ oвoзли шаклдa тaйёрлaнaди.
Кaрнaй (кoлoнкa) – Windows тизими ёки MSWord мaтн
муҳaрриридa қўлланиладиган oвoзли анимация вa тақдимотлaрни намойиш
этишда овозларни компьютердан фойдаланувчига эшитишга хизмат
қиладиган қурилма. Унинг aсoсий вaзифaси oвoз (мусиқa, oвoз вa б.)ни
қурилма орқали чиқaриб ва кучайтириб бeришдaн ибoрaт.
Вeбкaмeрa – компьютерлaрaрo видeoтaсвирлaрни узaтувчи
қурилмa. У xaлқaрo Интeрнeт тaрмoғи хизматидан фойдаланишда
қўлланилади. Вебкaмeрa ёрдамида дунёнинг истaлгaн нуқтасида
жойлашган субъектни кўриш, у билан мулоқот қилиш имкониятига эга
бўлинади.
Интeрнeтдa скaйп тизимидaн фoйдaлaнгaндaweбкaмeрa
қўллaнилaди. Бундa видeoқўнғирoқлaрни, кoнфeрeнсaлoқaлaрни
aмaлгaoшириш мумкин.
CD-ROM (CompactDiskReadOnlyMemory) – фaқaт ўқиш
мақсадида фойдаланиладиган лaзeрли қурилмa, лазерли (кoмпaкт) диск.
Ушбу диск ўзида 650 Мбaйт (700 Мбaйт) ҳaжмдaги мaълумoтни
сиғдиради, уни ишлатиш қулaйБ маълумотларни алмашишда тезкорлик
таъминланади. Лазерли (кoмпaкт) дискнинг CD-ROM (ўқиш учун) вa CD-
Writer (ёзувчи; мaълумoт вa дaстурлaрни ёзиш учун) кўринишлaри мaвжуд.
Маълумотлар омбори (базаси) – биргаликда қўлланиладиган
ўзаро мантиқий боғланган маълумотлар тўплами; бир марта белгиланиб,

---

кейин кўплаб фойдалнувчилар томонидан бир вақтнинг ўзида
фойдаланиладиган маълумотларни сақловчи ягона омбор.
5. Вебинар технологиялар ва уларни таълим жараёнида
қўллаш. Замонавий шароитда таълим тизимида вебинар технологиялар
тобора кенг қўлланилмоқда.
Вебинар технологиялар (ингл. “webinar” – web-based seminar) – 
1) web-технологиялари ва анъанавий таълимнинг ўзаро бирлиги 
асосида ташкил этиладиган семинар; 
2) Интернет технологиялари ва махсус дастурлар қўлланилган 
ҳолда талаба (тингловчи)лар билан интерфаол 
ўқув машғулотларини ташкил этиш шакли
Гарчи “вебинар” тушунчаси шу маънони англатса-да, бироқ, таълим
амалиётида кенг маънода қўлланилиб, турли онлайн тадбирлар (семинар,
конференция, баҳс-мунозара, учрашув, тақдимот, айрим ҳолатларда
тренинг, турли ҳодисалар бўйича тармоқ трансляциялари (компьютер ёки
Интернет тармоғида намойиш этиладиган лавҳалар) ва таълим
воситаларини англатишга хизмат қилади.
Ушбу технологияларни ўзлаштириш орқали педагоглар интерфаол
ўқув машғулотларини ташкил этиш имкониятига эга бўлади. Талабалар
учун эса бу технологиялар вақтни ва бошқа ресурсларни тежаш
имкониятини яратади. Чунки ушбу интерфаол таълим жараёни билан
қулай вақт ва қулай жойда танишиш имконияти мавжуд. Бу
эса
педагоглардан вебинар технологиялар асосидаги машғулотларни самарали
ташкил этиш учун муайян кўникмаларга эга бўлиш, бир қатор шарт ва
қоидаларга риоя этиш талаб қилинади.
Бу турдаги технологияларнинг яратилиш тарихи 1980-йиллардан –
биринчи марта матнли хабарларни алмашиш тизими яратилган вақтдан
бошланган. Ўтган асрнинг 90-йилларида янада такомиллашган мулоқот
тизими веб-чат ҳамда жуда қисқа вақтда хабарларни алмашиш тизимлари
пайо бўлди. 90-йилларнинг охирларига келиб, биринчи конференц- 
алоқаларни ташкил этиш тизими ишлаб чиқилди. Шундан сўнг кўплаб
бошқа мулоқот тизимлари, жумладан, Интернет тармоғидаги конференц- 
алоқаларни амалга ошириш имконияти юзага келди.
Тушунча сифатида “вебинар” 1998 йилда Эрик Р.Корб томонидан 
қўлланилган ва бугунги кунда “InterCall” компаниясининг 
савдо белгиси сифатида эътироф этилади 

---

Вебинар машғулотларни олиб бориш учун педагогларнинг олдига
веб-камера ўрнатилиб, у томонидан ташкил этилган машғулот тармоқ
орқали намойиш этилади. Бу машғулотни Ер шарининг исталган нуқтасида
кўриш, Интернет тармоғига уланган компьютер воситасида талабалар ва
педагог ўртасида мулоқотни ташкил этиш мумкин. Машғулот
иштирокчилари ўртасидаги алоқа Веб-илова хизмати орқали
таъминланади.
Вебинарга уланиши учун иштирокчи (талаба, тингловчи) ўз
манзилини сайт манзилидаги браузер қаторига киритиши зарур. Талабалар
педагогни тинглаган ҳолда унга саволларни оғзаки ҳамда ёзма тарзида
беришлари мумкин. Педагог ўз компьютерида ўқув материаллари (матнли
ҳужжатлар, тақдимот слайдлари ва б.)ни намойиш этиш, виртуал доскага
ёзиш, чизиш имкониятига эга. У иштирокчиларнинг барчасини кўриб
туради ва исталган талаба, тингловчига ёки уларнинг барчасига бир
вақтнинг ўзида эътиборни қарата олади. Бошқача айтганда машғулот
ўтаётган виртуал аудитория тўла равишда педагогга кўриниб туради.
Одатда вебинар машғулотлар турли шаклларда ташкил этилади.
Жумладан (33-расм): 
Таълим шаклининг танланиши педагог томонидан қўйилган мақсадан
келиб чиқиб белгиланади.

---

Вебинар машғулотларни ўтказиш мақсадлари қуйидагича бўлиши
мумкин: 
- талабалар томонидан ўқув материалининг пухта ўзлаштирилишини 
таъминлаш; 
- талабаларнинг мавжуд билимларини мустаҳкамлаш; 
- жамоада ишлаш методларини ўзлаштириш; 
- ўзаро тажриба алмашиш; 
- касбий фаолият кўникма ва малакаларини ўзлаштириш; 
- билиш фаолияти мустақил ташкил этишда 
йўл қўйилган камчиликларини тўғрилаш 
Одатда вебинар машғулотлар талабалар томони ўқув модули, унинг
муайян бўлими, мавзулари мустақил ўрганилгандан кейин ташкил этилади.
Бу машғулотларнинг анъанавий дарслардан фарқи – уларда ҳар бир талаба,
тингловчи ўқув материалини муҳокама қилиш ва муайян кўникма,
малакаларни ўзлаштириш масалаларини муҳокама этиша фаол иштирок этиши
мумкин. Машғулотнинг муваффақияти педагогнинг маҳоратига, мулоқот
жараёнининг тўғри ташкиллаштиришига, аудиториянинг фаоллигига ва 
машғулот шаклининг мақсали танланганлигига боғлиқ.
Вебинар машғулотлар уч босқичда ташкил этилади. Яъни (34-расм):