2-мавзу: Педагогик тадқиқотларнинг асосий категориялари ва тушунчалари Режа

Ижодий қобилият - бу янгилик яратиш зарурлиги ва мумкинлигини тушуниш, муаммони ифодалай олиш, ғоя фаразини илгари суриш учун керак бўладиган билимлардан фойдаланиш, фаразни назарий ва амалий тасдиқлаш, муаммони ҳал қилишни излаш ҳамда ечимини топиш, натижада янги оригинал маҳсулотлар яратиш (илмий кашфиёт, ихтиро, сан ъат асари, тавсифнома ва бошқалар) сифатлари мажмуидир.
Бир қатор тадқиқотларда махсус уюштирилган машғулотлар ёрдамида шахс ижодий қобилияти тараққиётида ижобий динамикага эришиш мумкинлиги исботланмоқда.
Жумладан, ўқувчилар билан арт-терапия ва импровизатсия усуллари воситасида амалий машғулотлар ўтказилганда креативликнинг қатор кўрсаткичлари бўйича сезиларли ўсишга эришиш мумкинлигини кўрсатди.
Ижодий фаолият - бу субъект фаолиятининг ўз меҳнатига
(ишдан қониқиш, уни бажариш жараёнида янгиликка интилиш, муаммо ечимини топишда ижодий мотивация)
муносабати ва масалани ижодий ҳал этиш
(аввал ўзлаштирилган билим, кўникма ва малакаларни ҳамда фаолият усулларини янги ҳолатга мустақил кўчириш, муаммоли, маълум объектни янги фунциясини кўра билиш)
жараёнидир.
Педагогик тафаккур. Энг аввало, “тафаккур” тушунчасининг моҳиятини аниқлаштириб олиш зарур. “Фалсафа: қомусий луғат”да “тафаккур” тушунчасига қуйидагича таъриф берилган: “Тафаккур (араб. - фикрлаш, ақлий билиш) - предмет ва ҳодисаларнинг умумий, муҳим хусусиятларини аниқлайдиган, улар ўртасида ички, зарурий алоқалар, қонуний боғланишларни акс этадиган билишнинг рационал босқичи».
Фалсафий, психологик ва педагогик адабиётларда тафаккурнинг иккита тури ажратиб кўрсатилади: рационал ва иррационал. Мазкур тафаккур турларидан иккинчисини М.Тожиев ва Б.Зиёмуҳаммадовлар муроқаба (ички туйғулар) ёрдамида фикр юритиш деб атайди. Уларнинг фикрича, биринчиси объектив борлиқнинг хусусий томонини акс эттирса, иккинчиси тўлқин жабҳаси билан боғлиқ .
Рационал тафаккур миянинг чап тарафида амалга оширилиб, нарса ва ҳодисаларнинг хусусиятларини ифода этади. Бунда киши нарса ва ҳодисаларнинг хусусий томонларини қисмма-қисм ҳис қилиб, уларни бир- бирига рационал боғлаб туриб англайди.
Муроқаба ёрдамида фикр юритиш асосан миянинг ўнг ярим шарида амалга оширилиб, объектив борлиқ толқинини ҳис қилади. Бундай тафаккур орқали инсон тасаввур қила олади, ҳиссиётга берилади, ният ва ижод қилади, завқланади, бадиий адабиётларни ўқийди, илм билан шуғулланади. Бу турдаги тафаккур ёрдамида инсон объектив борлиқни бир бутунлик - мажмуи сифатида ҳис этиб, шу бутунликни ташкил қилувчи қисмлар орасидаги зарурий алоқадорликни ҳис қила олади.