2. Mavzu. Payvandlash tarixi. Reja. Payvandlash sanoatini rivojlanish tarixi

Payvandlash haqida umumiy tushunchalar. 
Sаnоаtning jаdаl rivоjlаnishi vа 
tеxnikаning xаmmа sоhаlаridаgi mеtаllаrni pаyvаndlаshdа: elеktrоn nur, lаzеr, 
yuqоri xаrоrаtli plаzmа, ultrаtоvush vа bоshqа yangi effеktiv pаyvаndlаsh usullаri
ko‘llаnilаdi.
Pаyvаndlаsh jаrаyoning yuqоri unumdоrligi, pаyvаnd birikmаlаrning sifаti 
yaxshiligi vа mеtаllni tеjаmliligi shundаy hоlаtgа оlib kеldiki, turli xil mеtаll 
kоnstruksiyalаrni ishlаb chiqаrishdа pаyvаndlаsh еtаkchi tеxnоlоgik jаrаyon bo‘lib 
qоldi.
Payvandlash deb,
biriktiriladigan qismlarni mahalliy yoki butunicha qizdirib, 
yoki plastik deformatsiyalab, o`zaro atomlararo bog`liqliklarni hosil qilish hisobiga 
ajralmas birikmalarni olish jarayoniga aytiladi. 
Payvandlashdagi kiyinchiliklarni bartaraf etish uchun bosim va qizdirish 
qo`llaniladi. 
Haroratni oshirib borish bilan qizdirishda metall mayin bo`la boshlaydi. 
Metallni yanada qizdirish bilan uni suyuqlantirish mumkin; bu holatda suyuq metall 
hajmi umumiy payvandlash vannasini hosil qiladi. 
Payvandlash davrida suyuq metall havoning azot va kislorod tarkibi bilan faol 
ta`sirlashadi, bu esa chok mustahkamligini pasaytiradi va nuqsonlar paydo 
bo`lishiga olib keladi. Payvandlash zonasini havo muhitidan himoya qilish uchun, 
hamda chok sifatini oshirish uchun kerakli bo`lgan elementlarni qo`shish uchun, 

---

metall o`zakning yuza qatlamiga maxsus moddalarni qoplanadi yoki kukunsimon 
holatida kavak o`zak ichiga presslanadi. Payvandlash zonasini havo muhitidan 
himoya qilish uchun, inert va faol gazlar va ularning aralaShmalari keng qo`llaniladi. 
SHu maqsadda elektrod atrofiga zich qatlam bilan donador material ya`ni flyus 
qoplanadi. Payvandlash jarayonida eriyotgan flyus yoki maxsus moddalar, Shlak 
qatlamini hosil qiladi, bu qatlam erigan metallnihavo muhitidan ishonchli himoya 
qiladi.
 
Nazorat savollari. 
1.Payvandlash deb nivaga aytiladi? 
2.Payvandlash vannasi deganda nimani tushunasiz? 
3.Elеktr yoyli pаyvаndlаsh usulini ixtirо qilinishi?
 
4.
Payvandlash haqida umumiy tushunchalarni ayting?
5. Payvandlash zonasini havo muhitidan himoya qilish uchun qаnday gazlar
keng qo`llaniladi?, 
6. Azot va kislorod tarkibi bilan faol ta`sirlashish jarayonini tushuntiring?