2-Mavzu (nomi): О‘lchash va rejalash asoslari. Reja: Tekislikda rejalash haqida

V .N.Dubrovin bolg’asi lupa, penal va chizgich vazifalarini baja-rishi mumkin. Volga kallagidagi (1) yumalok, teshikka linza (2) urnatilgan (53-rasm, b). Dastaning uiilgan joyiga po’lat chizgich mad-kamlangan (3). Bolg’a dastasining (4) uchiga parmalangan teshikda ker­ner (5) va chizgichlarni (6) sakdash mumkin.

Rejalash usullari. Mehnat unumdorligini oshirish maqsadida novator-chilangarlar rejalashning eng takomillashgan usullaridan keng foydalanmokdalar. Rejalashning andoza bo’yicha, namuna bo’yicha, uz joyida, qalam bilan va boshka usullari mavjud.



54-rasm. Andoza bo’yicha rejalash:

a—chizgich bilan ishlash, belgilangan zagotovka; 6— chizgich bilan ishlash va kernlash.

Andoza bo’yicha rejalash, odatda, katta partiyadagi detallarning zagotovkalarini rejalashda kullaniladi. Murakkab shaklli andoza­larni 0,5— 1 mm. li, teshikli detallar uchun andozalarni 3—5 mm. li iistlardan tayyorlapadi. Rejalash aidozasini bo’yalgan zagotovkaga kuyib, konturi bo’yicha chizik chizib chikiladi (54-rasm, a), keyin kerplapadi. Teshiklarpi rejalashda teshik andoza bo’yicha zagotovka­ga chizgich bilan chiziladi (54-rasm, b).

Ba’zan andoza indikator vazifasini bajarishi mumkin. Bunda detalga rejasiz ishlov berilsa ham bo’ladi: andozani zagotovkaga kuyib teshiklar parmalanadi va chetki sirtlarщa ishlov beriladi.

Andozalardan foydalanishning maksadta muvofikdigi rejalashdagi barcha operatsiyalar texnologik jarayondan tushirib qoldirilishi bilan izoxlanadi. YAxshi yasalgan andozalardan keyinchalik detallarni nazorat kilishda ham foydalanish mumkin.
Namuna bo’yicha rejalash andoza tayyorlab olish talab kilinmasligi bilan farklanadi. Bu usul ta’mirlaщtsa keng kullanilib, ulchamlar ishdan chiqib yaroksizlanib krlgan detallarning uzidan rejalanadigan detalga kuchiriladi.

Uz joyida rejalash kupincha katta detallarni biriktirishda kullaniladi. Masalan, detalning fazoviy munosabat va konstruk­tiv elementlari uz joyida ikkinchisiga qarab rejalanadi.

Qalam bilan rejalash material turi bilan farkdanadi. Alyumin va dyuralyuminlarga chizma asboblari tuplamini kullab, oddiy qalamda reja tushiriladi. Dyuralyuminga po’lat chizgich bilan chizib bulmaydi, chupki chizgich izlari materialning himoya katlamini shikastlashi zanglash vayemirilishga olib keladi. Aniq rejalash ishlarini bajarishda asboblarning sifati (utkirligi, chizgichlarning tug’riligi)ga e’tibor bermoq lozim. Dastlab rejalanadigan sirtlar yaxshilab tozalanadi, sungra mis kukuni eritmasi detal sirtiga surtiladi. Nozik rejalash ishlarida burdan foydalanish mumkin emas, chunki bur tez uchib ketib, kulni va asboblarni ifloslantirishi mumkin.

Reja chizmada kursatilgan ulchamlarga moye kelishi, reja izlari ko’rinadigan bo’lishi, detalga ishlov berishda izlar uchib ketmasligi, detalning tashki kurinishi va sifati pasaymasligi, texnik me’yorga moye kelishi keraq

Nuqsonlar. Rejalovchining e’tiborsizligi yoki rejalash asboblarining nosozligi tufayli zagotovka rejasining chizmaga tug’ri kelmasligi, tajribasizlik, taxta sirtining iflosligi tufayli reysmasning kerakli ulchamga notug’ri urnatilishi kabi nuqsonlar rejalashda kup uchraydi.