2-mavzu: Morfologiya grammatikaning so‘zturkumlari va shu turkumlarga xos kategorial, nokategorial shakllar tizimini, so‘zning birikish vaqtidagi o‘zgarishini tekshiradigan bo‘limi ekanligi. So‘zning morfologik tuzilishi so‘z shaklining qismlaridan iborat

unumsiz (-vul, -ag’on, -chil, -in, -a) bo’lishi mumkin.
So’z yasovchi qo’shimchalar bilan ot, sifat, fe’l, ravish turkumiga oid so’zlar yasaladi: ishchi, aqlli, ishla, yashirin. Olmosh, son va yordamchi so’zlar yasalmaydi.

5. 
   Grammatik kategoriya - maxsus koʻrsatkichlar yordamida soʻzlarning oʻzgarish, birikish va gap hosil qilish qoidalariga asoslangan umumgrammatik tushuncha. Grammatik kategoriya grammatikaning qaysi sohasiga oidligiga koʻra morfologik va sintaktik kategoriyaga boʻlinadi. Sintaktik kategoriyalar morfologik kategoriyaga teng boʻlmaydi.
   

Masalan: bizning oila — toʻq oila. Bu jumlada morfologik jihatdan toʻrt soʻz, uch xil soʻz turkumi bor (olmosh, ot va sifat, ot), sintaktik jihatdan esa faqat ikki boʻlak — ega va kesim mavjud.

6. 
   So‘zlarning lug‘aviy va grammatik ma’no jihatdan o‘xshashligiga ko‘ra ayrim leksik - grammatik guruhlariga ajratilish so‘z turkumlari deyiladi. So‘zlarni turkumlarga ajratishda ularning grammatik ma’nolari bilan bir qatorda, lug‘aviy ma’nosi ham asosiy belgilardan hisob-lanadi.
   

Ham grammatik, ham leksik ma’nolarga ega bo‘lib, gapda mustaqil sintaktik bo‘lak sifatida ishtirok etadigan so‘zlar mustaqil so‘zlar deyiladi. Mustaqil so‘zlarga: ot, sifat, son, olmosh, fe’l, ravish kiradi.

7. 
   Yordamchi so‘zlar turkumiga ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama  kiradi. Yordamchi so‘zlar mustaqil (leksik) ma’no bildirmaydi, faqat grammatik ma’no iodalash uchun xizmat qiladi.
   Ko‘makchiGapda vosita, maqsad, sabab, vaqt, makon kabi sintaktik munosabatlarni ifodalash uchun qo‘llanadigan so‘zlar ko‘makchilardeb ataladi. Ko‘makchi o‘zi bog‘lanib kelgan so‘zdan keyin kelib,so‘zlar orasidagi birgalik, payt, sabab, maqsad kabi munosabatni ifodalashga xizmat qiladi. Ko‘makchi ikki xil bo‘ladi:
   

1. Sof ko‘makchi
2. Ko‘makchi vazifasidagi so‘z (funksional ko‘makchi).
1. Sof ko‘makchi mustaqil ma’no anglatmaydi, kelishik affikslariga yaqin turadi. Sof ko‘makchilar quyidagicha:
a) asl ko‘makchilar: bilan, uchun, qadar, sari, sayin;
b) ot ko‘makchilar: burun, ilgari, keyin, boshqa, tashqari; 
v) fe’l ko‘makchilar: qarab, ko‘ra, qaraganda, yarasha, boshlab. 
Bosh kelishikdagi so‘zlar (ba’zan qaratqich kelishikdagi olmosh) bilan qo‘llanadigan so‘zlar (ko‘makchilar): bilan, uchun, kabi, singari, yanglig‘ (poetik uslubga xos), sayin, orqali, sari, uzra, sababli, bo‘yi, orqali, tufayli, chog‘li, osha, bo‘ylab, bo‘yicha, ichra, degan, chamasi, haqda (to‘g‘rida, xususda), haqida, to‘g‘risida, 
holda, yo‘sinda. 
Jo‘nalish kelishigidagi so‘zlar bilan qo‘llanadigan ko‘makchilar: 
tomon, qadar. ko‘ra, dovur, qarshi, qarab, yarasha, qaraganda, 
muvofiq. binoan, qaramasdan, qaramay, doir, asosan, qarata. 
Chiqish kelishigidagi so‘zlar bilan qo‘llanadigan ko‘makchilar: 
so‘ng, keyin, boshqa, tashqari, bo‘lak, ilgari, burun, avval, beri, 
buyon, ko‘ra. 
2. Ko‘makchi vazifasidagi so‘zlar: old, o‘rta, yon, orqa, tomon, ich, ust, tepa, ost, tag, ora, bosh, o‘rin, yoqa, qosh.