2-Мавзу: Моделлаштириш технологияси

2-Мавзу: Моделлаштириш технологияси

• Режа:
• Когнитив, концептуал ва формал моделлар
• Бошланғич маълумотларни тайёрлаш
• Маълумотларни йиғиш;
• Тақсимот қонуни танлаш;
• Функцияларни аппроксимация қилиш;
• Гипотезани илгари суриш
• Умумлашган математик модел
• Моделни адекватлигини текшириш ва корректировка қилиш

Когнитив модел тушунчаси

• Таъриф. Оригинал объектни кузатиш натижасида инсон таффакурида пайдо бўладиган объект ҳақидаги тассаввур, яъни объектнинг хаёлий тимсоли (намунаси) когнитив модел (КМ) деб аталади.
• Тадқиқотчи когнитив моделлни шакллантириш натижасида маълум бир саволларга жавоб олишга ҳаракат қилади. Бундан ташқари тадқиқ қилаётган объектнинг қисқа, содда ва лўнда таснифини олиш мақсадида унинг чексиз мураккаб бўлган қурилмасидан кераксизлари ташлаб юборилади.
• бу ерда RO-реал объект, IM – инсон мияси, F – акслантириш.

• F:RO IM

• КМ

• Когнитив модел

• Билим

• Кўникма

• Тажриба

Таркибий модел

• Когнитив моделни табиий тилда ифодалаш таркибий модел (ТМ) деб аталади, яъни
• бу ерда ТТ - табиий тил, G – акслантириш.

• G:IM TT

• ТМ

• КМ

• ТМ

• Таркибий модел

• Таснифий

• Тушунтирувчи

• Башоратловчи

Концептуал модел тушунчаси

• Таъриф. Агар таркибий моделни шакллантиришда тадқиқ этилаётган объект соҳасидаги билим ва тасаввурлардан фойдаланилса, у ҳолда бундай таркибий моделга концептуал модел дейилади.
• Концептуал моделда қуйидагилар аниқланади:
• оригинал Sorg объект (тизим) таркиби ва тузилмаси;
• тизим элементлари хусусиятлари;
• кириш-чиқиш параметрлар (сабаб-оқибат) орасидаги боғлиқликлар.
• Концептуал моделда қуйидагиларга эътибор қаратилади:
• тадқиқ қилинаётган тизимнинг элементар ҳодисалари табиати ва параметрлари;
• элементар ходисаларнинг кўриниши ва уларнинг ўзаробоғлиқлик даражалари;
• тизимнинг умумий ишлаш жараёнида ҳар бир элементар ходисанинг ўрни ва аҳамияти.