2-mavzu Mavzu: Elektr maydon. Elektr maydon kuchlanganligi. Superpozitsiya prinsipi. Elektr dipoli. Elektr maydonni grafik ravishda tasvirlash va kuch chiziqlari. Reja

 = 
⃗⃗ 
⃗⃗ 
⃗⃗ 
(1.4) 
⃗⃗ ∑
⃗⃗⃗ 
 
Bu tenglikdan F kuchning 
zaryadga nisbati bilan o’lchanadigan 
kuchlanganlik

⃗⃗ 
= 

⃗⃗ 
=
⃗⃗ 
⃗⃗ 
⃗⃗ 
⃗⃗ 
(1.5) 
O’ng tomonda turgan xadlar 
zaryadlar vujudga keltirgan
 
 
kuchlanganliklardir. Demak,

⃗⃗ ⃗⃗ 
⃗⃗ 

⃗⃗ 
(1.6) 
⃗⃗ ∑
⃗⃗⃗⃗ 
 
2-rasmdagi misolda ikkita zaryadga ta’sir qiluvchi 
maydon kuchlanganligi tasvirlangan va u quyidagicha 
hisoblanadi
:
⃗⃗ ∑
⃗ ( )
 
√ 
( )

 2-rasm. 
Bu superpozitsiya usuli bo’lib maydonning muhim xossasidir. Bu 
usulda har qanday nuqtaviy zaryadning hosil qiladigan elektr maydon 

---

kuchlanganligini hisoblashimiz mumkin. Agar zaryadlangan jism juda katta bo’lib, 
uni nuqtaviy zaryad deb qarash mumkin bo’lmasa yuqoridagi formulalar 
yordamida maydon kuchlanganligini hisoblab bo’lmaydi. Buni hisobash uchun 
zaryadlarning hajmiy, sirtiy va chiziqiy zichliklarini, hamda ularning tekis yoki 
notekis taqsimlanganliklarini bilishimiz kerak. Jismdagi zaryad taqsimoti aniq 
bo’lsa Zaryadlar hosil qilayotgan elektr maydoni hisoblash mumkin. Buning uchun 
zaryadlangan jismni cheksiz kichik qismlarga bo’lib, ularni nuqtaviy zaryad deb 
hisoblab, har birining maydon kuchlanganligi hisoblanadi va yig’indisi olinadi. 
Elektr maydon hisoblashni turli misollarda ko’rish mumkin. 1-misol tekis 
zaryadlangan tola yoki sim. 
; 
∫
∫
; 
; dl
= r d
∫
;
E ( c ) =
*
+
; 
1-hol. 
E(c) 
=
( 
√ 
√ 
)
E = k
= k