2-Mavzu: Marketing rivojlanishining asosiy bosqichlari. Reja

Birinchi davr - marketing konsepsiyasi «ishlab chiqarish konsepsiyasi» - «mahsulot ustunligi» tarzida belgilanadi, bunda eng muhim masala yaxshi tovar ishlab chiqarish va uni xaridorga arzon narxlarda sotish deb hisoblanadi. Konsepsiya shiori - «imkoni boricha kо‘proq tovar ishlab chiqar, chunki bozor talabi cheksiz». Shunisi diqqatga sazovorki, bizning iqtisodiyotimiz hozirgi davrda hammadan kо‘ra ibtidoiy marketing kotsepsiyasiga yaqin turadi.
Tovar konsepsiyasi iste’molchi e’tiborini tovarga, uning sifatiga va narxiga qaratishni talab etadi. Iste’molchilar о‘xshash tovarlarni sifatlarini boshqa firmani shunday tovarlari bilan solishtirib kо‘radilar. Bu konsepsiyani kо‘pincha kompaniya, firma, tashkilotlar, shuningdek, notijorat tashkilotlar ham ushlab turadilar. Biroq tovar konsepsiyasi muvaffaqiyat keltiravermaydi.


3. Marketing rivojlanishining ikkinchi davri va unga mos keluvchi konsepsiya mohiyati


Keyingi davr «sotish konsepsiyasi» nomini oldi. Bunda firmaning mahsulotini «mana tovar tayyor, kelavering va savdolashing» shiori bilan sotishni mо‘ljallash birinchi о‘ringa chiqadi. Tovar va savdo marketinggi konsepsiyalari mahsulot ishlab chiqarish hali seriyali, ya’ni yalpi tus olmagan davrda maydonga kelgan edi. Tovarlarning yangi turlari va xillari hisobiga yuqori darajada foyda qо‘lga kiritilar edi, sababi mohiyat e’tibori bilan cheksiz talabga ega bо‘lgan bozorda bu tovarlarga nisbatan talab benihoya katta edi.
50-yillarda boshqarish konsepsiyasining ilk asosini sotish hajmi, ishlab chiqarish va muomala xarajatlari darajasi, daromad, foyda va boshqa kо‘rsatkichlarni uzoq muddatli о‘zgarishlarini aniqlash tahlil qilindi. Shunga kо‘ra bozordagi ish faoliyatini bir yildan besh yilgacha moslashtirish kо‘zda tutilgan.


4. Marketing rivojlanishining uchinchi davri va unga mos keluvchi konsepsiya mohiyati

Marketing rivoji tarixida о‘tgan asrning 50-yillari muhim bosqich bо‘ldi. Ortiqcha mahsulot ishlab chiqarish tangligi kо‘rinib qoldi. Marketing - ishlab chiqarishni bozor talabiga moslashtirish konsepsiyasi, uning asosini iste’molchiga - «bozor ustunligi»ga mо‘ljal olish tashkil etdi. Marketing boshqaruvining bozor konsepsiyasi yanada rivojlandi.

An’anaviy marketing konsepsiyasi о‘tgan asrning 50-yillari о‘rtalaridan boshlab marketing bozor konsepsiyasi tarzida boshqarishda firmaning faqat bozor strategiyasini emas, balki ishlab chiqarish strategiyasini ham belgilaydigan yetakchi vazifaga aylandi. Marketing xizmati firmaning asosiy boshqarish markazi, bozor, ishlab chiqarish, ilmiy-texnika va moliyaviy faoliyati masalalari bо‘yicha axborotlar va tavsiyalar manbai bо‘lib qoldi. Marketing xizmati ijtimoiy talab va bozor konyunkturasi holati hamda о‘zgarishlarini batafsil tahlil qilish asosida u yoki bu tovarni ishlab chiqarish zarurati, istiqboli va foydadorligi, ishlab chiqarish dasturlarini moddiy-texnika jihatlaridan ta’minlash imkoniyatlari tо‘g‘risidagi masalalarni hal etadi.
XX asrning 60-yillariga kelib bozordagi о‘zgarishlarga qarab strategik rejalashtirishni amalga oshirish masalasi ilgari surildi va hal qilindi.
О‘tgan asrning 70-yillarga kelib, marketingning shunday konsepsiyasi ishlab chiqildiki, u iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlar hayotiga mustaqil kirib bordi.
Mamlakat xо‘jalik subyektlari ichki faoliyatida yaxlit organizm tarzida va firma ichidagi rejalashtirishda ham markaziy о‘rinni egalladi. Bu bozor iqtisodiyotiga qaratilgan strategik boshqarishning yangi shakli bо‘lib, u eng kо‘p foyda olish maqsadida tovarlarni о‘zluksiz ravishda ishlab chiqaruvchilar iste’molchiga xarajat qildiradigan, korxonani ishlab chiqarish va sotishni tahlil qilish kо‘p kamrovli tushunchadir.
Quyida sotish va marketing konsepsiyasi berilgan.