2-mavzu. Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari

0'M_n = — — * 6,7 birlikka teng.
Ishlab chiqarish natijasini baholashda ishlab chiqarish omillari navbatdagi birligini sarflashning maqsadga muvofiqligini o‘rganish, ya’ni har bir omil qo‘shimcha sarfining u keltiradigan samara bilan taqqoslash muhimdir. Bu so‘nggi qo‘shilgan mahsulot ko‘rsatkichi orqali ifodalanadi.
So‘nggi qo‘shilgan mahsulot - eng so‘nggi qo‘shilgan omil (kapital yoki ishchi kuchi) evaziga o‘sgan mahsulot hajmi.
«A» korxonada keyingi oyda boshqa ishlab chiqarish omil- lari sarfi o'zgarmagani holda, ishchi kuchi resurslarining soni 2 birlikka oshirilgan, ya’ni 12 birlikni tashkil etib, buning natijasi- da umumiy mahsulot 110 birlikka yetgan boisin. U holda, ishchi kuchi omilining so‘nggi qo‘shilgan mahsuloti 5 birlik (10/2)ni tashkil etadi.
Har bir qo‘shilgan omil evaziga olingan qo‘shilgan mahsu- lot so‘nggi qo‘shilgan omil unumdorligi deb aytiladi. So‘nggi qo‘shilgan mahsulot (o‘sgan) miqdorini so‘nggi qo‘shilgan (o‘sgan) ishchi kuchi yoki kapital miqdoriga bo‘lish yo‘li bilan qo‘shi!gan omil, ya’ni qo‘shilgan kapital yoki qo‘shilgan ishchi kuchi unumdorligi aniqlanadi, ya’ni:
KM = AM/AK yoki KM = AM/AH.
Bu tushunchalami yana bir shartli misol aniqroq ifodalash mumkin (2.4-jadval).
Yuqorida aytilganidek, alohida olingan omil evaziga qo‘shilgan mahsulot ma’lum darajaga borgandan keyin kamaya boshlaydi. Bu kamayish ayniqsa uning har bir birligi evaziga qo‘shilgan mahsulotda aniq seziladi. Mana shu qo‘shilgan omil unumdorligining pasayishiga qarab marjinalistik yo‘nalish va- killari unumdorlikning pasayib borishi qonuni degan qonunni kashf qilishgan. Ulaming g‘oyasi bo‘yicha har bir keyingi qilin- gan xarajat yoki omil oldingisiga qaraganda kam samara beradi va oqibatda umumiy o‘rtacha mahsulot ham pasayib ketadi.