2-mavzu. Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari

2-mavzu. Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari

Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning barcha bosqichlarida inson hayo- tining asosini moddiy ne’matlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatish tashkil etadi. Chunki, ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayon- lari bo‘lmasa, ayirboshlaydigan, taqsimlaydigan va iste’mol qiladi- gan ne’matlaming o‘zi bo‘lmaydi. Har qanday jamiyat-da insoniyat iste’molsiz yashay olmaganidek, ishlab chiqarmasdan ham turolmaydi. Shuning uchun ham mamlakatimiz prezidenti va hukumati mustaqillikka erishgan kundan boshlab to hozirgi kungacha ishlab chiqarish jarayonini aholi turmush darajasi va sifatini oshirishning asosiy manbai va yo‘li deb qarab uni rivojlantirishga alohida e’tibor berib kelmoqda.

Mamlakatimiz prezidenti Sh.Mirziyoyevning Oliy Majlis pala- talarining qo‘shma majlisida qilgan ma’ruzasida - “Iste'mol tovar- lari ishlab chiqarishni kengaytirish va aholining ularga bo‘lgan ehtiyojini toiiq qondirish, jumladan, maqbul narxlar bo‘yicha keng turdagi oziq-ovqat mahsulotlari bilan xalqimizni toiiq ta’minlash oldimizda turgan muhim vazifalar qatoriga kiradi”, deb ta’kidladilar. Prezidentimizning bu gaplari aholining o‘sib boruv- chi talablarini mavjud imkoniyat va resurslarimizni real hisobga ol- gan holda 2030-yilgacha YalM hajmini 2 baravarga oshirish vazifasi qo‘yilgani va mamlakatimizda amalga oshirilayotgan investitsiyalar hajmining asosiy qismini ishlab chiqarishni rivojlantirishga sarf- lanayotgani bu sohaga qaratilgan katta e'tiboming dalilidir.
Biroq, bugungi kunda iqtisodiyot nazariyasi bo‘yicha yozilgan ay- rim ilmiy ishlar, darslik va o‘quv qo‘llanmalarda ishlab chiqarish ja- rayonining mazmun-mohiyatini yoritish tamomila e’tibordan chetda - qolmoqda. Bu bir tomondan, talabalaming mahsulotlar (tovarlar va xizmatlar) qayerda, kim tomonidan, qanday ishlab chiqarilishini tu- shunmaslikka olib keladi, ikkinchi tomondan, butun ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonida sodir bo‘layotgan ishlab chiqarish munosabatlaridan bexabar qolishiga sabab bo‘ladi, uchinchidan esa,
butun j ahonda sodir bo ‘ layotgan iqtisodiy inqirozlaming tub sababini , tushunmaslikka olib keladi. Xolbuki inqiroz ishlab chiqarish va xiz- mat ko‘rsatish o‘zining turlari, sifati, hajmi bo‘yicha talabga javob bermasligi ya’ni muomaladagi pul miqdori bilan tovarlar va xizmatlar hajmi o‘rtasidagi nisbatning buzilishi sababli kelib chiqadi.
Ushbu bobda bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan ishlab chiqarish omillari va ishlab chiqarish jarayoniga tegishli bo‘lgan munosabatlar va muammolami ko‘rib chiqamiz. Ishlab chiqarishning omillari tavsi- fi, maqsadi va mazmuni ochib beriladi, uning natijalari va samara- dorligi bilan bog‘liq masalalar bayoni yoritiladi va «ishlab chiqarish imkoniyatlari» tushunchasiga ham o‘rin ajratiladi. Shuningdek, keyin- gi qo‘shilgan mahsulot nafliligi va uning kamayib borishi, keyingi qo‘shilgan mehnat va kapital unumdorligining pasayib borish qonuni kabi marjinalistik g‘oyalar bilan tanishtiriladi, ularning kamchilik ji- hatlari ochib beriladi. Bu yerda ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish jarayonining har taraflama rivojlantirilishi, bu jarayonlami modemi- zatsiyalash, tarkibiy jihatdan o‘zgartirish, diversifikatsiyalash ham- da muvozanatli va mutanosibli rivojlantirilishi iqtisodiy inqirozdan qutilishning yoki uning oldini olishning muhim yo‘li sifatida qaraladi.

1. 
   Ishlab chiqarish omillari va ularning tarkibi
   

Ishlab chiqarish jarayonining mazmunini chuqur anglash uchun eng awalo, ishlab chiqarish omillari va ulaming tarkibiy qismlari bi- lan tanishib chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi.