2-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi

§. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va vazifalari





Iqtisodiy munosabatlar – bu iqtisodiy ne’mat va boyliklarni takror ishlab chiqarish jarayonida kishilar o‘rtasida vujudga keladigan muno- sabatlardir.

Cheklangan iqtisodiy resurslardan foydalanishning muqobil variantlaridan eng samaralisini topish orqali jamiyatning cheksiz ehtiyojlarini to‘laroq qondirib borishning nazariy va amaliy muammolarini tadqiq qilishdan iborat.

¹ Кarimov I.A. O‘zbekiston buyuk kelajak sari. – T.: «O‘zbekiston», 1999, 87-bet.

3. 
   §. Iqtisodiy qonunlar va kategoriyalar (ilmiy tushunchalar)
   

Iqtisodiy qonunlar – iqtisodiy hodisa va jarayonlar o‘rtasidagi ichki, barqaror, doimiy takrorlanib turadigan sabab-oqibatli bog‘lanish va aloqadorlikni ifodalaydi. Masalan, talab qonuni narx bilan sotib olinadigan mahsulot miqdori o‘rtasidagi teskari, taklif qonuni esa mahsulot narxi bilan uning ishlab chiqariladigan miqdori o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlikni ifodalaydi.

4. 
   §. Iqtisodiy tahlil uslubi va tamoyillari
   

Iqtisodiy tahlil uslubi – bu ilmiy bilishga yondashish yo‘llari, tamoyillari, qonun-qoidalari va aniq hadislar tizimi





Iqtisodiy tahlilda «boshqa sharoitlar o‘zgar- may qolganda» yoki «boshqa omillar ta’sir qilmaganda», degan farazdan foydalanib, ya- gona omil ta’sirida iqtisodiy hodisaning mo- hiyatini ochishga harakat qilinadi.

O‘zgaruvchi miqdorlar o‘rtasidagi bog‘liq- likni ko‘rgazmali qilib tasvirlaydi.

Pozitiv usul voqea-hodisalarni real hayotda qanday bo‘lsa shu holicha aks ettirish, normativ usul esa qanday bo‘lishi kerakligi to‘g‘risidagi kishilarning fikr-mulohazasidir.

Iqtisodiy hodisalar miqdoriy o‘lchamga ega bo‘lganligi sababli ularni tahlil qilishda mate- matik amallardan keng foydalaniladi. Statistik usul - statistik kuzatish, tanlash, alohida belgi- lari bo‘yicha guruhlarga ajratish va o‘rtacha miqdorlar chiqarish kabilarni o‘z ichiga oladi.

Tahlil – bu o‘rganilayotgan voqea-hodisalarni alohida qismlarga ajratish, sintez esa ularni yaxlit bir butun qilib birlashtirish orqali mohiyatini ochib berish.




Muvozanatlashgan modellar


Iqtisodiy komponentlar o‘rtasidagi o‘zaro iqtisodiy munosabatlarni tadqiq qilishda foydalaniladi. Masalan, yalpi talab va yalpi taklif, iste’mol va investitsiyalar, tovarlar miqdori hamda pul massasi modeli va h.k.