2-mavzu: Infratuzilmaning mohiyati, tarkibi va turkumlashtirilishi

g

• g

1.Qishloq xo`jaligi infratuzilmasining mohiyati va ahamiyati
Infratuzilma tarmoqlari rivojlanish jarayoniga bir xil ta’sir ko‘rsatmaydi va jamiyat taraqqiyotida alohida o‘rin tutadi. Natijada infratuzilma tarmoqlarini asosiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha tasniflash katta amaliy ahamiyatga ega. Infratuzilma tasnifining alohida elementlari bilan bir qatorda butun tarmoqning ijtimoiy rivojlanish tizimidagi o'rnini aniqlashga yordam beradi. Tarmoqlararo munosabatlarni o‘rganishga, asosiy ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish tarmoqlari o‘rtasida optimal muvozanatni o‘rnatishga yordam beradi.
Infratuzilma elementlarining ko'p qirraliligini hisobga olgan holda, ularni o'ziga xos belgilar bo'yicha tasniflash mumkin emas. ACM infratuzilmasi elementlarini quyidagi to‘rtta belgi bo‘yicha guruhlash mumkin (2-rasm).
• rivojlanish jarayoniga ta'sir qilish darajasi bilan;
• hududiy;
• filial;
• funktsional orientatsiya nuqtai nazaridan.
ASM infratuzilmasini rivojlantirish jarayoniga ta'sir darajasiga ko'ra ikki guruhga bo'lish mumkin:
• rivojlanish;
• ijtimoiy.
Iqtisodiy samaradorlik. Ishlab chiqarish infratuzilmasi iqtisodiy samaradorligining asosiy ko'rsatkichi ishlab chiqarish xarajatlarining o'z-o'zidan qoplanishi hisoblanadi. U quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
Bu erda: Ki - ishlab chiqarish infratuzilmasi uchun xarajatlarni o'z-o'zidan qoplash;
K yoki B - qishloq xo'jaligi mahsulotlarining qiymati;
Mi - ishlab chiqarish infratuzilmasini rivojlantirishning moddiy qiymati.

g

• g

g

• g

1.Qishloq xo`jaligi infratuzilmasining mohiyati va ahamiyati
Hududiy xususiyati va ishlab chiqarish xizmatlari bo'yicha sanoat quyidagilarga bo'linadi:
• iqtisodiyotning infratuzilma tarmoqlari;
• mintaqaviy tarmoqlar;
• ma'lum bir korxonada mahalliy yoki ishlab chiqarish sanoati.
Milliy iqtisodiy infratuzilmabutun iqtisodiyotning samarali faoliyat yuritishiga xizmat qiluvchi sanoat va xizmatlardan iborat. Shunday qilib, u energetika, transport, aloqa tizimlari va yirik infratuzilmaning yagona kompleksidir; xalq xo‘jaligining elektr energiyasi, pochta, telegraf va transportga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish.
Hududiy infratuzilma alohida iqtisodiy rayonlarni rivojlantirish va hududiy ishlab chiqarish komplekslarini shakllantirish.
Mahalliy yoki ishlab chiqarish infratuzilmasialohida korxonalar va ishlab chiqarish faoliyatini ta’minlovchi element hisoblanadi. Mahalliy infratuzilmaga maishiy va xo‘jaliklararo kirishni tashkil etuvchi tashkilot misol bo‘la oladi.
Sanoatning xususiyatlariga ko'raInfratuzilma tarmoqlari infratuzilma va tarmoq ichki infratuzilmasiga bo‘linadi. Tarmoqlararo infratuzilma iqtisodiyotning ko‘plab tarmoqlariga xizmat ko‘rsatishga qaratilgan. Tarmoq ichidagi infratuzilma tarmoqning ishlashiga yordam beradi.
Funktsional yoʻnalish boʻyicha ACM infratuzilmasida ikkita yoʻnalish mavjud: qishloq xoʻjaligiga bevosita xizmat koʻrsatadigan va yakuniy mahsulot isteʼmolchiga yetib borishini taʼminlovchi sohalar. Birinchi tarmoq mashinalarni taʼmirlash va taʼminlash tarmogʻi, transport-meliorativ, suv taʼminoti tashkilotlari, agronomiya, veterinariya, axborot xizmati, logistika va elektrlashtirish tizimlaridan iborat boʻlsa, ikkinchi sektorga ishlab chiqarish, tashish va saqlash tashkilotlari kiradi. ACM ning normal ishlashini etarli miqdorda turli xil qadoqlash materiallarisiz ta'minlash mumkin emas.