2-mavzu: Individual maslahat: bosqichlar va vositalar Reja:
Individual maslahat bosqichlari: aloqa (kontakt) o'rnatish; ma’lumot to'plash; to'plangan ma'lumotlarni tahlil qilish; muammoga aniq nom berish; muammoni maslahat oluvchiga etkazish; tavsiyalar ishlab chiqish va boshqalar.
Har bir bosqichning xususiyatlari.
Maktab psihologlarga amaliy maslahatlar.
Individual maslaxat bosqichlari: aloqa (kontakt) o‘rnatish; ma’lumot to‘plash; to‘plangan ma’lumotlarni tahlil qilish; muammoga aniq nom berish; muammoni maslaxat oluvchiga etkazish; tavsiyalar ishlab chiqish va boshqalar Psixologik konsultatsiya jarayonining boshidan oxirigacha maslaxatlashuvning asosiy bosqichlari ketma-ketligi sifatida ifodalanishi mumkin, ularning har biri maslaxat berish jarayonida o‘ziga xos tarzda zarur bo‘lib, muayyan muammoni hal qiladi va o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
Psixologik maslaxatning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat:
1. Tayyorgarlik bosqichi. Ushbu bosqichda psixolog-maslaxatchi mijoz bilan ro‘yxatdan o‘tish kitobida u haqida mavjud bo‘lgan dastlabki yozuvga, shuningdek mijoz haqida uchinchi shaxslardan olinishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarga ko‘ra, masalan, mijozning maslaxat olish uchun so‘rovini qabul qilgan psixologik maslaxat xodimidan bilib oladi. Ishning ushbu bosqichida psixolog-maslaxatchi qo‘shimcha ravishda o‘zini maslaxatga tayyorlaydi. Ushbu bosqichda psixolog-maslaxatchi ish vaqti odatda 20 daqiqadan 30 daqiqagacha.
2. Sozlash bosqichi. Ushbu bosqichda psixolog-maslaxatchi mijoz bilan shaxsan uchrashadi, uni taniydi va mijoz bilan birgalikda ishlashga sozlanadi. Mijoz o‘zi uchun xam xuddi shunday qiladi. O‘rtacha, ushbu bosqich o‘z vaqtida, agar hamma narsa allaqachon maslaxat uchun tayyorlangan bo‘lsa, 5 dan 7 daqiqagacha davom etishi mumkin.
3. Diagnostika bosqichi. Ushbu bosqichda psixolog-maslaxatchi mijozning iqrorligini tinglaydi va uning tahlili asosida mijozning muammosiga oydinlik kiritadi va tushuntiradi. Ushbu bosqichning asosiy mazmuni mijozning o‘zi va uning muammosi (iqrorligi) haqidagi hikoyasi, shuningdek mijozning psixodiagnostikasi, agar uni mijozning muammosiga oydinlik kiritish va optimal yechim topish uchun zarur bo‘lsa. Psixologik maslaxatning ushbu bosqichi uchun zarur bo‘lgan vaqtni aniq belgilash mumkin emas, chunki uning ta’rifida ko‘p narsa mijozning muammosi va uning individual xususiyatlariga bog‘liq. Amalda, bu vaqt psixologik test o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan vaqtni hisobga olmaganda kamida bir soat. Ba’zida psixologik maslaxatning ushbu bosqichi 4 soatdan 6-8 soatgacha davom etishi mumkin.
4. Tavsiya etuvchi bosqich. Psixolog-maslaxatchi, avvalgi bosqichlarda mijoz va uning muammosi haqida kerakli ma’lumotlarni to‘plagan holda, ushbu bosqichda mijoz bilan birgalikda uning muammosini hal qilish bo‘yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqadi. Mana bu tavsiyalar barcha muhim tafsilotlarda aniqlangan, konkretlashtirilgan. Odatda psixologik maslaxatning ushbu bosqichini yakunlash uchun o‘rtacha vaqt 40 daqiqadan 1 soatgacha davom etadi.
5. Boshqarish bosqichi. Ushbu bosqichda psixolog-maslaxatchi va mijoz o‘zaro kelishib oladilar, mijoz tomonidan qabul qilingan amaliyotning bajarilishi qanday nazorat qilinishi va baholanishi to‘g‘risida amaliy maslaxat va tavsiyalardan iborat. Bu yerda psixolog-maslaxatchi va mijoz qanday qilib, qayerda va qachon ishlab chiqilgan tavsiyalarni amalga oshirish jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan qo‘shimcha masalalarni muhokama qilishi mumkinligi xaqidagi savol hal qilindi. Ushbu bosqich oxirida, agar zarurat tug‘ilsa, maslaxatchi va mijoz keyingi safar qayerda va qachon uchrashishi to‘g‘risida bir-biri bilan kelishishi mumkin. O‘rtacha, psixologik maslaxatning ushbu yakuniy bosqichida ishlash 20-30 daqiqa davom etadi. Agar yuqorida aytilganlarning barchasini umumlashtiradigan bo‘lsak, shuni aniqlashimiz mumkinki, psixologik maslaxatning barcha besh bosqichlari o‘rtacha (psixologik test uchun ajratilgan vaqtsiz) 2-3 soatdan 10-12 soatgacha davom etishi mumkin.
