Operativ (tezkor) hisob. Operativ hisob- ayrim xo‘jalik operatsiyalari va jarayonlarini bevosita ular sodir bo‘layotgan vaqtida boshqarish maqsadida joriy kuzatish va nazorat qilish tizimi bo‘lib hisoblanadi. Bu hisobning korxona va uning tarkibiy bo‘linmalariga joriy rahbarlik qilish maqsadida ma’lumotlarni operativ ravishda olish va ulardan foydalanish uning farq qiladigan belgisi hisoblanadi.
Operativ hisob turli-tuman xo‘jalik xodisalarni o‘z ichiga olib, asosan ishlab chiqarish - texnika xususiyatidagi ko‘rsatkichlar bilan ta’minlaydi. U mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha topshiriqlarning bajarilayotgashshgi, xarajatlar normativlaridan kundalik chetga chiqishlar, ish kuchidan foydalanish va asbob-uskunalarning yuklanganlik darajasi, shartnomalarga rioya qilinishi - mol yetkazib beruvchilar va xaridorlar bilan tuzilgan kontraktlarning bajarshshshi haqidagi ma’lumotlar bilan ta’minlaydi. Operativ hisobda o‘lchovlarning hamma turlari - moddiy, mehnat va qiymat o‘lchovlaridan foydalaniladi. Lekin hisobning bu turi asosan bir turdagi operatsiyalarni aks ettirganligi va undan umumlashtirilgan ko‘rsatklchlar talab qilinmaganligi sababli, unda asosan moddiy va mehnat o‘lchovlaridan foydalaniladi.
Operativ hisobdan ishlab chiqarish bo‘linmalarida sodir bo‘layotgan operatsiyalar yoki jarayonlarning borishi haqidagi axborotlarni olishda keng foydalaniladi
Buxgalteriya hisobi. Buxgalteriya hisobi — ichki boshqarish va tashqi iste’molchilarning maqsadlari uchun joriy va yakuniy axborotni olish bilan korxonalar, tashkilotlar hamda muassasalarning xo‘jalik faoliyati ustidan uzluksiz va o‘zaro bog‘liq bo‘lgan kuzatish va nazorat qilish tizimidan iborat.
Buxgalteriyaning maqsadi foydalanuvchilarga qaror qabul qilish uchun mos va o`z vaqtida ma’lumot eteazib berishdir. 2 Buxgalteriya hisobining boshqa xususiyatlaridan biri uning hujjatlanishidir. Buxgalteriya hisobi tizimida qayd qilinadigan har bir operatsiya (xo‘jalik jarayoni) o‘sha vaqtni o‘zidayoq hujjatlashtirilishi kerak. Hujjat buxgalteriya hisobi ma’lumotlarining yagona manbayi hisoblanadi. Barcha operatsiyalarni qamrab oladigan hujjatlarning mavjudligi buxgalteriya hisobi ma’lumotlaridan moddiy javobgar shaxslar faoliyati ustidan nazorat qilish va boshqarish uchun asoslangan ma’lumot- larni olish imkoniyatini beradi.
Buxgalteriya hisobida yakunlangan yig‘ma ko‘rsatkichlarni olish uchun yig‘ilgan ma’lumotlarni qayta ishlashning maxsus usullaridan foydalaniladi. Bu usullarning muhim xususiyatlari shundan iboratki, ular alohida ajratib olingan korxona, tashkilot va muassasalarning butun xo‘jalik faoliyatini uzluksiz va o‘zaro bog‘langan holda aks ettirilishini ta’minlaydi.
Ya’ni buxgalteriya hisobini biznessda ahamiyati boshvaruvchilarga biznes yuritishda ishglatiladigan informatsiyalarni ahborotlarni etkazish undan tashqari bugalterya iqtisodiy foaliyatga aloqador boshqa foydalanuvchilarga biznesning holati haqida ma’lumot beradi. Demak bugalterya iqtisodiy holat va biznes holati haqida foydalanuvchilarga qo`llanma yaratadigan ahbarot tizimi deb tariflasa bo`ladi.
Siz bugalteryani biznes tili deb tushunsangiz bo`ladi shuning uchun bugalterya biznessdagi molyaviy ahborotlarni foydalanuvchilar bilan aBloqada bo`lish vositasi 3 Buhgalteriya informatsiya foydalanuvchilarni ikki guruhga bo`linish mumkin.
Tashqi foydalanuvchilar .
Ichki foydalanuvchilar
Bugalterya informatsiya ichki foydalanuvchilarga ichki va boqaruvchilar kiradi. Bu foydalanuvchilar biznes foaliyati va boshqaruvga to`g`ridan to`g`ri aloqador.
Tashqi foydalanuvchilarga bugalterya ahborot invistirlar kiriditorlar mijozlar va hokimiyat kiradi . Bu foydalanuvchilar biznes faoliyati va boshqaruvga to`g`ridan-to`g`ri alokador emas.
Tashki foydalanuvchilarni bugalteriya informatsiyalar bilan ta’mindaydi. Ta’minlovchi bugalterya hisoboti molyaviy bugalterya deb ataladi. Biznes tashqarisidagi foydalanuvchilarni qaror qabul qilish zarur bo`lgan va o`z vaqtidagi ahbarot bilan ta’minlash molyaviy buhgalteriya maqsadi.
Masalan, biznes foalyati va holatida molyaviy ma’lumotlar banklar va kriditlarga biznesga pul qarz berishga qaror qabul qilish uchun foydalidir. Umumiy maqsadli molyaviy hisobot tashqi foydalanuvchilarga mo`ljallangan molyaviy hisobot turining bir shaklidir. Umumiy maqsadli termini turli hil qaror qabul qilingan zaruryatlarga hizmat qiladi..4
