|
2.3. Ma'naviy- tarbiyaviy ishlar tizimining mazmuni.
Har qanday faoliyatda sifat va samaradorlikka yerishish xozirgi kunimizning muxim talabi hisoblanadi. Professional ta'lim muassasasidagi asosiy faoliyat o‘qish, kasb-hunar o‘rganishdir. Shuning uchun tarbiya o‘qish-o‘rganish faoliyati bilan qancha ko‘p bog‘lansa, uning mazmunida tarbiyaviy tomon qancha kuchli bo‘lsa, tarbiya bilan ta'lim birligi barcha choralar bilan xal qilinsa, u xolda muvoffakiyatga erishish shuncha osonlashadi.
Ammo tarbiyaviy ta'sir ta'lim bilan cheklanmaydi. Uning mazmuni darsdan tashqarida talabalar faoliyatini uyushtirish, turli tuman tarbiyaviy tadbirlarni tashkil etish orqali to‘latiladi va xal qilinadi. Mana shu tarbiya jarayonining samarasini oshirish nimalarga bog‘liq?
Tarbiyaning samaradorligini oshirish dolzarb va murakkab muammodir. Samaradorlik deganda esa xar qanday faoliyatda eng kam kuch sarflash va moddiy jixatidan kam xarajat qilgan xolda, qisqa vaqt ichida ko‘zlangan maqsadga to‘la erishish tushiniladi. Garchi buni tarbiyaga tadbiq etadigan bo‘lsak, unda kulaylik tomoni ham hisobga olinadi. Lekin uning amalda xal qilinishi ma'lum shart-sharoitga bog‘liq bo‘ladi. Bular, avvalo tajribada kat'iy tizimning bo‘lishini taqazo etadi. Tajribadagi tizimchilik istagan pedagogik tadbirning muntazam uyushtirilishi deb tushuniladi. Ba'zi professional ta'lim muassasalarida kobilyatli, ijodiy izlanuvchan guruh rahbarlari tomonidan tarbiyaviy ishlarning maxsuldor natija beradigan tizimi vujudga keldi. Ammo ayrim guruh rahbarlarining tajribasida umumiy tizmning faqat ba'zi tarkibiy qismlarigina bor, xolos. Boshqalarida esa tizim urniga turli tadbirlarning tartibsiz to‘plamiga duch kelamiz. Ana shunday xolda tarbiyaviy imkoniyat bilan natija o‘rtasida uzviylik yo‘qoladi. Buxolning vujudga kelmasligi uchun guruh rahbari faoliyatida tarbiyaviy ishlarning tizimi bulishi shart.
Tarbiyaviy ishlar tizimi o‘z belgilariga ega bo‘lib, guruh, rahbari shularni esda to‘tishi va quyidagilarga rioya qilishi kerak:
1. Tarbiyaviy ish tarbiyaning umumiy maqsadiga buysunishi va ayni paytda aniq vazifaga bog‘lanish kerak;
2. Tarbiyaning mazmuni, metodi, usuli, tashkiliy shakl va boshqarish jarayonining yaxlit hamda bir butunligini ta'min etishi kerak. Bular o‘zaro bir-biriga bog‘liq bo‘lib ulardan birining o‘zgarishi butun tizimning o‘zgarishiga olib keladi;
4. Tarbiyaning boshqarilishi-tarbiyaviy ish tizimi tarbiyachidan qilingan ishning natijasin o‘rganib borishni, o‘z ishini taxlil qilish uslubini egallab borishni taqozo qiladi;
5.Tarbiya ishlari atrof-muxit bilan davr ruxi bilan bog‘lanib borishi kerak.
Tarbiyaviy ishlar tizimi o‘z mazmuniga ega. Buni tarbiyani umumiy mazmuni va guruhning imkoniyatiga mos keladigan xajmi belgilaydi. Lekin tarbiyaviy ishlar tizimi qotib qolmagan mazmunan va shaklan muntazam yangilanib turishi va bu tarbiya jamoaning extiyoji sifatida vujudga kelishi lozim.
Tarbiyaviy ishning samaradorligiga tarbiyaga majmuaviy munosabat talabi ham ta'sir etadi. Tizim va majmuaviy munosabat o‘zaro o‘zviy bog‘liq bo‘lib, ulardan biri yuk joyda ikkinchisi ham bo‘lmaydi. Tarbiyaga majmuaviy munosabat tarbiyaning asosiy moxiyati bo‘lgan xar tomonlama garmonik rivojlangan shaxsni yetishtirish maqsadidan kelib chiqadi.
Majmuaviy munosabat tarbiyaviy ishlarni birlashtirishini, pedagogik ta'sir vositalarni taxlil qilish yo‘li bilan guruh rahbari mehnatida yuksak samaraga erishishni ta'minlaydi. Bunda ham bir ish mavzu bilan bog‘lanib, butun jamoaning ishtiroki shu asosida ta'minlanadi. Guruh rahbari ishidagi majmuaviy munosabat umum maktab tarbiyaviy ishlari zanjiri bilan bog‘lanishi tufayligina vujudga keladi.
Professional ta'lim muassasasidagi tarbiyaviy ish davri bir qator o‘quv yurti tadbirlari atrofiga birlashadi va uning amalga oshirilishida birinchi kursdan uchinchi kursgacha bo‘lgan hamma talabalar, guruh
rahbarliri, ota-onalar, barcha o‘qituvchilar, yoshlar tashkiloti va ish beruvchi korxona vaqillari qatnashadi.
Masalan: «jonajon o‘quv yurtim mening» mavzusidagi umumiy tadbirni olaylik. Har bir guruhda shu mavzu bilan bog‘liq o‘lkasho‘noslik ishlari zanjirli tashkil etadi; dorivor o‘simliklarni yig‘ish o‘lka tabiatini bilag‘onlarning bellashuvini o‘tkazish, ko‘rgazma uchun tabiiy ma'lumotlar yig‘ish, ko‘z guldastasi tanlovini uyutirish sayyoxlar musobaqasini (gulxan yoqish, palatka o‘rnatish, tez yordam berish, ko‘maklashish va boshqalar) tashkil etish, rassomlar, fotosur'atchilar tanlovini o‘tkazish va ona Vatan mavzusida insho yozish, sayoxatga chiqish (kichiklarga kattalarga bog‘liq) hamda boshqa ishlar uyushtiriladi. «Tabiat fantaziyasi» ko‘rgazmasini tashkil etish bilan ishga yakun yaasaladi.
Dasturning bu qadar xilma-xilligi guruh talablarining mustaqilligini oshiradi, ularning sport, sayoxlikka hamda mehnatga oid malaka va ko‘nikmalarning sinovdan o‘tkazadi, axloqiy tarbiyalanganlik darajasini aniqlaydi. Bunday tadbirlarga «Qo‘shiq bizga hamroxdir» mavzusida qo‘shiqlar festivali o‘tkazish; ta'til kunlarida «Biz do‘nyoning egalarimiz» mavzusida yig‘ilishlar, sof vijdonli kishilar, «urush oloviga qarshi kurashganlar safiga» mavzusida yosh antifashistlar xaftaligi, bilimlar va ijodiyot ko‘rigi, fan va texnika xaftaligi; «Mening mehnatim respublika mehnatiga ko‘shiladi» mavzusida mehnat xaftaligi va o‘n kunliklari tashkil qilish mumkin. Bu hildagi ishlar o‘z mazmuni bilan o‘quvchilarda yuksak fuqarolik fazilatlarini shakllantiradi, g‘oyaviy-siyosiy mehnat hamda axloqiy tarbiya uyg‘unligi ta'minlaydi va ana shular tarbiyadagi namunaviy munosabatni ifodalaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
