2-mavzu. Elektrik datchiklar. Potensiometrik datchiklar Reja

Parametrik
datchiklarda nazorat ostidagi parametr elektr parametriga aylantiriladi (aktiv 

---

qarshilik, induktivlik, sig‘im).
Generatorli
datchiklarda nazorat parametri elektr 
yurituvchi kuch (EYUK)ga aylanadi. Generatorli datchiklarda qо‘shimcha 
energiya talab qilinmaydi, parametrik datchiklarda esa, qо‘shimcha energiya talab 
etiladi. Datchiklarning tavsiyalovchi asosiy sifat kо‘rsatkichi va parametrlari bо‘lib 
statik tavsif hisoblanadi. Statik tavsif deganda datchik chiqish qismidagi qiymatni 
kirish qismidagi qiymat nisbati
)
(
к
ч
х
х

=
ga aytiladi. U iloji boricha: chiziqli 
kо‘rinishga, aniqlik S ga (
ч
к
чик
x
x
x
S



=
,
к
x

-tegishli ravishda chiqish va kirish 
parametrlarining о‘sishi); absolyut xatolik
x

ga (haqiqiy va о‘lchangan qiymatlar 
orasidagi farq , ya’ni
x

=x
d
-x
z
); nisbiy xatolik 

ga (
100


=
д
x
x

%); keltirilgan 
xatolik

ga (
100


=
мах
x
x

%) ega bо‘lishi kerak. 
Datchiklar yuqori aniqlik va kichik xatolikka ega bо‘lishlari muhim 
talablardan hisoblanadi.
Paxta tozalash sanoatida elektrik va noelektrik datchiklar harorat, namlik, 
siljish, kuch, tezlik, satx, bosim, sarf va boshqa parametrlarni о‘lchashda 
qо‘llanadi. 
 
Elektrik datchiklar ishlash prinsipiga kо‘ra turli guruxlarga bо‘linadi. Bular 
quyidagilar: kontaktli, potensiometrik, tenzometrik, elektromagnitli, fotoelektrik, 
ultratovushli va x.k. Shuni takidlash lozimki, bu qator uzluksiz ortib boradi: fan-
texnikaning rivojlanishi yangi-yangi fizik xodisalar, materiallar yaratilishiga sabab 
bо‘ladi.
Datchiklarga turidan qat’iy nazar ularga quydagi asosiy texnik talablar 
qо‘yiladi: aniqlik, sezgirlik, tezkorliylik, ishonchliylik, narxi, о‘lchamlar, og‘irligi. 
Kantaktli datchiklar parametrik datchiklar turkumiga kiradi, chunki ularning 
elektr qarshiligi mexanik kirish kattaligi ta’sirida о‘zgaradi. Ularning statik 
xarakteristikasi releli kо‘rinishga ega. 
Katodli datchiklar sifatida yo’l va oxirgi uzgichlari keng ishlatilinadi. Ular 
tо‘g‘risidagi batafsil malumotlar kelgusi mavzularda beriladi.