2-Mavzu. Dielektriklarning qutblanishi. Dielektriklarning elektr o‘tkazuvchanligi. Dielektriklarda energiya isrofi Reja

dipol qutblanish
gazlar (ammiak, xloroform va b), 
suyuqliklar (suv, monoxlorbenzol va b) va ba’zi organik qattiq dielektriklar (PE, 
PP, PS va b) ga xosdir. 
Maydon kuchlanganligi uzilganda dipolning issiqlik xarakati ta’sirida tartibli 
susayish vaqti 
relaksatsiya vaqti
deb ataladi. 
Ion-relaksatsiya qutblanishi. 
Bu qutblanish turi ba’zi anorganik moddalari (masalan, NaCl va b)da kuzatiladi. 
Kristall panjarada o’zaro bo’sh bog’langan ionlar tashqi elektr maydon ta’sirida 
aniq yo’nalish oladi. Agar dielektrikdan elektr maydon olinsa, qutblanish 
eksponentsial ravishda pasayadi. 
Elektron – relaksatsiya qutblanishi 
Bu qutblanish turi katta ichki maydonga ega bo’lgan dielektriklar uchun xos bo’lib, 
qo’shimcha elektron yoki teshiklarni issiqlik energiyasi bilan ta’sirlantirish orqali 
yuzaga keladi. Bu turdagi qutblanish metall oksidi bo’lgan ba’zi kimyoviy 
birikmalarga xosdir. Tarkibida titan bo’lgan elektron relaksatsiya qutblanishli 
sopolda elektr maydon chastotasi ortishi bilan 

kamayadi. 
Migratsion qutblanish 
Bu qutblanish turi qutblanishning qo’shimcha mexanizmi sifatida tarkibi bir jinsli 
bo’lmagan qattiq jismlarda ro’y beradi. Bu qutblanish past chastotalarda yuzaga 
keladi va elektr energiyasi ko’proq sarflanadi. Bunday qutblanishni kelib chiqish 
omillari texnik dielektriklardagi o’tkazuvchi va yarim o’tkazuvchi qismlar hamda 
turli o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan qatlamlardir. 
O’z-o’zidan (Spontan) qutblanish. 

---

Qutblanishning bu turi segnetoelektriklarga xos bo’lib, birinchi marotaba u segnet 
tuzi (KNaC
4
H
4
O
6
.
4H
2
O) da kuzatiladi. 
Tashqi maydon bo’lmaganda segnetoelektrikning ma’lum qismida dipollar o’z-
o’zidan bir-biriga nisbatan moslashib, aniq yo’nalish oladi. O’z-o’zidan 
qutblanuvchi moddalarning aloxida soxalarida (domenlarida) elektr momenti 
yo’nalishi turlicha bo’ladi. Tashqi maydon ta’sirida domenlarning elektr momenti 
maydon yo’nalishiga moslashadi va natijada kuchli qutblanish sodir bo’ladi.