2-Mavzu: buxgalteriyа balansi

O‘z mablag‘lari manbalari
Majburiyatlar
Qo‘shilgan kapital
Sotib oligan xususiy aksiyalar
Taqsimlanmagan foyda
Maqsadli tushumlar

Buxgalteriya balansi shakli

Ko‘rsatkichlar nomi	Satr kodi	Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga
1	2	3	4
Aktiv
I. Uzoq muddatli aktivlar I. Dolgosrochnie aktivi
Asosiy vositalar:
Boshlang‘ich (qayta tiklash) qiymati (0100, 0300)	010
Eskirish summasi (0200)	011
Qoldiq (balans) qiymati (satr. 010 — 011)	012
Nomoddiy aktivlar:
Boshlang‘ich qiymati (0400)	020
Amortizatsiya summasi (0500)	021
Qoldiq (balans) qiymati (satr. 020 — 021)	022

Buxgalteriya balansi shakli

II. Joriy aktivlar		Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga
Tovar-moddiy zaxiralari, jami (satr.150 + 160), shu jumladan:	140
Materiallar (1000, 1500, 1600)	150
Tugallanmagan xizmatlar (2000, 2300, 2700)	160
Kelgusi davr xarajatlari (3100)	170
Kechiktirilgan xarajatlar (3200)	180
Debitorlar, jami (satr. 200 + 310 + 320 + ..+ 390)	190

Ko‘rsatkichlar nomi	Satr kodi	Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga
1	2	3	4
Passiv
I. O‘z mablag‘lari manbalari
Ustav kapitali (8300)	500
Qo‘shilgan kapital (8400)	510
Zaxira kapitali (8500)	520
Sotib olingan xususiy aksiyalar (8600)	530
Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) (8700)	540
Maqsadli tushumlar (8800)	550
Kelgusi davr xarajatlari va to‘lovlari uchun zaxiralar (8900)	560
I bo‘lim bo‘yicha jami (satr. 500 + … + 560)	570

II. Мажбуриятлар
Узоқ муддатли мажбуриятлар, жами (сатр.500+520+...+590)		490
шу жумладан: узоқ мудд кредиторлик қарзлари		491
Мол етказиб берувчи ва пудратчига узоқ муддатли қарз (7000)		500
Ажратилган бўлинмаларга узоқ мудд қарз (7110)		510
Шўъба ва қарам хўжалик жамиятга узоқ муддатли қарз (7120)		520
Жорий мажбуриятлар, жами (610+630+...+760	600
Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга қарз (6000)	610
Ажратилган бўлинмаларга қарз (6110)	620
Шўъба ва қарам хўжалик жамиятларга қарз (6120)	630
Кечиктирилган даромадлар (6210, 6220, 6230)	640
Солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича кечиктирилган мажбуриятлар (6240)	650

Buxgalteriya balansi shakli

4. Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar

Balansidagi o‘zgarishlar
А+Х3-Х4=П	А=П+Х4-Х4	А+Х1=П+Х1	А-Х2=П-Х2
Ko‘payish va kamayish aktiv tomonda kuzatiladi	Ko‘payish va kamayish passiv tomonda kuzatiladi	Aktiv tamon ham passiv tomon ham ortadi	Aktiv tomon ham passiv tomon ham kamayadi
Balans summasi o‘zgarmaydi	Balans summasi o‘zgarmaydi	Balans summasi ortadi	Balans summasi kamayadi

4. Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar

Aktiv	O‘zgarish	Summa	Passiv	Summa
Asosiy vositalar		1 200 000	Ustav kapitali	1 250 000
Tovar-moddiy zahiralar		600 000	Taqsimlanmagan foyda	450 000
Hisob-kitob schyoti	-50000	700 000	To‘lanadigan schyotlar	848 750
Kassa	+50000	50 010	Byudjetga qarzlar	1 260
Balans		2 550 010	Balans	2 550 010

Биринчи ўзгариш

4. Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar
Иккинчи ўзгариш

Aktiv	Summa	Passiv	O‘z-garish	Summa
Asosiy vositalar	1 200 000	Ustav kapitali	+25000	1 275 000
Tovar-moddiy zahiralar	600 000	Taqsimlanmagan foyda	-25000	425 000
Hisob-kitob schyoti	700 000	To‘lanadigan schyotlar		848 750
Kassa	50 010	Byudjetga qarzlar		1 260
Balans	2 550 010	Balans		2 550 010

4. Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar
Учинчи ўзгариш

Aktiv	O‘z-garish	Summa	Passiv	O‘z-garish	Summa
Asosiy vositalar		1 200 000	Ustav kapitali		1 275 000
Tovar-moddiy zahiralar	+35000	635 000	Taqsimlanmagan foyda		425 000
Hisob-kitob schyoti		700 000	To‘lanadigan schyotlar	+35000	883 750
Kassa		50 010	Byudjetga qarzlar		1 260
Balans	+35000	2 585 010	Balans	+35000	2 585 010

4. Buxgalteriya balansidagi o‘zgarishlar
Тўртинчи ўзгариш

Aktiv	O‘z-garish	Summa	Passiv	O‘z-garish	Summa
Asosiy vositalar		1 200 000	Ustav kapitali		1 275 000
Tovar-moddiy zahiralar		635 000	Taqsimlanmagan foyda		425 000
Hisob-kitob schyoti	-600000	100 000	To‘lanadigan schyotlar		635 000
Kassa		50 010	Byudjetga qarzlar	-600000	100 000
Balans		1 985 010	Balans		1 985 010

Buxgalteriya balansida aks ettirilishi lozim bo‘lgan axborotlar

• Moddiy aktivlar;
• Nomoddiy aktivlar;
• Moliyaviy aktivlar;
• Zaxiralar;
• Debitorlik qarzi;
• Pul mablag‘i va pul ekvivalentlari;
• Kreditorlik qarzi;
• Ajratmalar;
• Foiz to‘lashni talab qiluvchi majburiyatlar;
• Xususiy kapital va zaxiralar.

Buxgalteriya balansida aks ettirilishi lozim bo‘lgan axborotlar

• Balansga beriladigan ilovada quyidagilarni yoritib beriladi:
• Aksiyadorlik kapitalining har bir toifasi bo‘yicha:
• E'lon qilingan aksiyalar soni;
• Chiqarilgan, haqi to‘la to‘langan, chiqarilgan aksiyalar soni;
• Aksiyalarning nominal qiymati;
• Yilning boshida va oxirida haqi to‘lanmagan aksiyalar sonining kamayishi;
• Aksiyadorlik kapitalining har bir toifasiga taalluqli huquqlar, dividendlarni taqsimlash;
• Jamiyatning o‘ziga, xo‘jalik yurituvchi sub'ektga qarashli sho‘'ba va uyushgan jamiyatlariga tegishli aksiyalar;
• Xususiy kapitaldagi zaxiralar mohiyati va maqsadlari bayoni.
• Majburiyatlarda aksiyadorlar yig‘ilishida rasman ma'qullanmagan dividendlarni (daromad) to‘lash uchun summalarning mavjudligi.

Balans turlari

Buxgalteriya balansi turlari
Tashkil topish balansi	Joriy balanslar	Tugatish balansi	Bo‘lish balansi	Birlashtirish balansi
Korxona-ning tashkil topish vaqtida tuziladi.	Korxonaning uzluksiz faoliyat-ida, qonunda belgilan-gan muddatlar-da tuziladi	Korxona tugatilganda tuziladi	Yirik korxona bir necha mayda korxonalar-ga bo‘linish vaќtida	Bir necha korxonalar bir korxonaga birlashganda tuziladi

Balans turlari

Акс эттириш объектига кўра
Mustaqil balans	Aloxida balans
Mustaqil balansni huquqiy shaxs bo‘lgan barcha korxonalar tuzadi	Alohida balansni korxonaning tarkibiy bo‘linmalari (filiallar, bo‘limlar, sho‘ba va shu kabilar) tuzadi
Aks ettirish ob'ektiga ko‘ra
Balans-brutto	Balans-netto
Tartibga soluvchi moddalarni o‘z ichiga oluvchi balansdir	Balansning umumiy qiymatidan tartibga soluvchi moddalar summasi chegiriladi

Boshlangich balansni tuzish
1.1. Vaziyatli ishlanma:
“Gazavtomatika ” AJ 2019 yilning 1 yanvaridan o‘z faoliyatini boshladi. “Gazavtomatika ” AJ ning ustav kapitali 63800 ming so‘m qiymatda belgilandi va u 100 foiz ta'sischilari tomonidan shakllantirildi.
Jumladan:
Birinchi ta'sischi: 15000 ming so‘m ulushni naqd pullar bilan;
Ikkinchi ta'sischi: 23400 ming so‘mni hisob raqamiga o‘tkazish bilan;
Uchinchi ta'sischi: 4700 ming so‘mlik asosiy vositalar bilan;
To‘rtinchi ta'sischi: 2000 ming so‘m nomoddiy aktivlar bilan;
Beshinchi ta'sischi: 8600 ming so‘m tovar-moddiy zaxiralar bilan;
Oltinchi ta'sischi: 10100 ming so‘mlik qimmatli qog‘ozlari (uzoq muddatli investisiyalar) bilan o‘z ulushini kiritadi.

Boshlangich balansni tuzish
1.2. Muammo:
“Gazavtomatika ” AJning kirish balansini amaldagi me'yoriy hujjatlar asosida tuzish va taqdim etish. Korxona bosh buxgalteri tomonidan tuzilgan kirish balansi DSI tomonidan hisobot uchun qabul qilinmagan (noto‘g‘ri tuzilgan).
“Gazavtomatika ” AJ ning noto‘g‘ri tuzilgan kirish balansi

№	Баланс активлари	суммаси	№	Баланс пассивлари	суммаси
1.	Пул маблағлари	63800	1.	Таъсисчилар	63800
	Жами:	63800		Жами:	63800

Кirish balansni tuzish
“Gazavtomatika ” AJ ning to‘g‘ri tuzilgan kirish bala

№	Баланс активлари	суммаси	№	Баланс пассивлари	суммаси
1.	Асосий воситалар	4700	1.	Устав капитали (оддий акциялар)	63800
2.	Номоддий активлар	2000
3.	Инвестициялар	10100
4.	Пул маблағлари	15000
5.	Банк ҳисоб рақами	23400
6.	Товар-моддий захиралари	8600
	Жами:	63800		Жами:	63800

• Egamberdiyeva S.R. Moliyaviy va boshqaruv hisobi. O’quv qo’llanma. –T.: Fan va texnologiya, 2019. 289 b.
• Karimov A., Muqumov Z, Tulayev M., Kurbanbayev J., Raxmonov Sh. Buxgalteriya hisobining axborot tizimlari. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –194 b.
• Kuljonov O., Xusinov I., Jumanazarov S. Buxgalteriya hisobi nazariyasi. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –237 b.
• Norbekov D., Misirov K., Tashmanov G’. Moliyaviy va boshqaruv hisobi. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –194 b.
• Xasanov B., G’aniyev Z., Muxammedova D. Boshqaruv hisobi. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –279 b.
• Karimov A., Kurbanbayev J., Jumanazarov S. Buxgalteriya hisobi. Darslik. –T.:Iqtisod-moliya, 2019. - 512 b.
• Karimov A., Kurbanbayev J., Jumanazarov S., Xalilov Sh. Moliyaviy hisob va hisobot. O’quv qo’llanma. –T.:Iqtisod-moliya, 2018. - 400 b.
• Kuljonov O., Ortiqov X., Yugay L., Tuxsanov X., M.Xayitboyev Moliyaviy hisob. O’quv qo’llanma. –T.: Iqtisod-moliya, 2018. –246 b.
• Pardayev A., Pardayev B. “Boshqaruv hisobi” T.: G’.G’ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014 yil 251 b.

ADABIYОTLAR

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ !!!

Hamma xotirasidan noliydi-yu,
lekin hech kim aqlidan nolimaydi.

Fransua De Laroshfuko