2-mavzu. Borliq – falsafaningfundamental kategoriyasi ma’ruza rejasi

Materialistik  monizm 

dunyo  yagona,  uzviy,  u  azaldan  moddiy  va  dunyoning  birligi 

zamirida  ayni  shu  moddiylik  yotadi 

,  deb  hisoblaydi.  Bu  konsepsiyada  olamong  va  ideallikdan 

emas,  balki  moddiylikdan  keltirib  chiqariladi.  Bunday  yondashuvlarning  o‘ta  rivojlangan 

ko‘rinishlariga biz Fales, Geraklit, Spinoza va uning izdoshlari asarlarida duch kelamiz. 

Idealistik  monism 

esa, 

materiyani  har  qanday  borliqning  boqiy  mavjudligi,  yo‘q 

bo‘lmasligi va birinchi asosiga ega bo‘lgan qandaydir ideal narsaning mahsuli 

deb hisoblaydi. 

Bunda  ob'ektiv-idealistik  monizmni  (masalan,  Platonda  –  bu  o‘lmas  g‘oyalar,  zardo‘shtiylikda 

olov,  o‘rta  asr  falsafasida  –  Xudo,        Gegelda  –    yaratilmaydigan    va              o‘z-o‘zidan 

rivojlanadigan    «mutlaq     g‘oya»  )   va    sub'ektiv   -  idealistik    monizmni    (masalan, 

borliqning   barcha    jismoniy   va    ruhiy  holatlarini «neytral» asosdan – dunyoning qandaydir 

mavhum    konstruksiyalari, « elementlari » dan   keltirib   chiqargan  Max)    farqlash    mumkin.