2– mavzu: Axborotlarni stеnografik himoyalash usullari Reja Zamonaviy kompyuter stenografiyasi

Tiron belgilarida yozilgan qo'lyozmalar hozirgi kungacha saqlanib qolgan.O'rta asrlarda, Tiron belgilari yo'qolgandan so'ng, faqat ingliz rohibi Jon Tilberi (1174)ning yangi lotin so'zining stenogrammasini (12-asrda) tuzishga urinishi haqida gapiriladi. O'rta asrlarda va Yangi asrning boshida nutqlar oddiy alifboda, ammo qisqartmalar bilan yozilgan, keyinchalik ular to'ldirilgan.16-asr oxirida Angliyada stenografiya sanʼati yana paydo boʻldi va ayniqsa 18-asr oxirida rivojlandi. 17-asrdan boshlab stenografiya Angliyadan Yevropa qit'asiga tarqaldi. Stenografiya Shimoliy Amerika Qo'shma Shtatlari, Angliya, Frantsiya, Germaniya, Shveytsariya va Avstriya-Vengriyada eng katta rivojlanishga erishdi.

Zamonaviy kompyuter stenografiyasi

Ruxsat etilmagan kirishdan axborotni ishonchli himoyalash muammosi qadimdan mavjud va hozirgi vaqtgacha hal qilinmagan. Maxfiy xabarlarni yashirish usullari qadimdan ma’lum, inson faoliyatining bu sohasi stenografiya degan nom olgan. Bu so‘z grekcha Steganos (maxfiy, sir) va Graphy (yozuv) so‘zlaridan kelib chiqqan va «sirli yozuv» degan ma’noni bildiradi. Stenografiya usullari, ehtimol, yozuv paydo bo‘lishidan oldin paydo bo‘lgan (dastlab shartli belgi va belgilashlar qo‘llanilgan) bo‘lishi mumkin.

Stenografiyaning kriptografiyadan boshqa o‘zgacha farqi ham bor. Ya’ni uning maqsadi — maxfiy xabarning mavjudligini yashirishdir. Bu ikkala usul birlashtirilishi mumkin va natijada axborotni himoyalash samaradorligini oshirish uchun ishlatilishi imkoni paydo bo‘ladi (masalan, kriptografik kalitlarni uzatish uchun).
Kompyuter texnologiyalari stenografiyaning rivojlanishi va mukammallashuviga yangi turtki berdi. Natijada axborotni himoyalash sohasida yangi yo‘nalish — kompyuter stenografiyasi paydo bo‘ldi.

K.Shennon sirli yozuvning umumiy nazariyasini yaratdiki, u fan sifatida stenografiyaning bazasi hisoblanadi. Zamonaviy kompyuter steganografiyasida ikkita asosiy fayl turlari mavjud: yashirish uchun mo‘ljallangan xabar-fayl, va konteyner-fayl, u xabarni yashirish uchun ishlatilishi mumkin. Bunda konteynerlar ikki turda bo‘ladi: konteyner-original (yoki «bo‘sh» konteyner) - bu konteyner yashirin axborotni saqlamaydi; konteyner-natija (yoki «tuldirilgan» konteyner) - bu konteyner yashirin axborotni saqlaydi. Kalit sifatida xabarni konteynerga kiritib qo‘yish tartibini aniqlaydigan maxfiy element tushuniladi.