2-mavzu. Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar va ularni hisoblash m

Hisob
Mlrd. so‘m
Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydasi	10
Sof eksport	20
Dividendlar	105
Korporatsiyalar foydasiga soliq	10
Tovar va xizmatlarning davlat tomonidan sotib olinishi	1000
Alohida qo‘yilmalardan daromad	340
Foiz	400
Ijara to‘lovi	25
Yalpi xususiy ichki investitsiyalar	610
Yollanma ishchilarning ish haqi	3140
Biznesga bilvosita soliqlar	400
Iste’mol qilingan kapital hajmi	500
Shaxsiy iste’mol xarajatlari	3300

▲ ▲ ▲

2. 
   YaIM 6000 pul birligiga, iste’mol xarajatlari 4200 pul birligiga, davlat xarajatlari 900 pul birligiga, sof eksport esa 120 pul birligiga teng. Quyidagilarni hisoblang:
   

1. 
   yalpi va sof investitsiyalar hajmi;
   
2. 
   eksport 450 pul birligiga tengbo‘lsa import hajmini; v) amortizatsiya 200 pul birligiga teng bo‘lsa SIMni.
   

▲ ▲ ▲

2. 
   YalM tarkibidagi qo‘shilgan qiymatni aniqlang:
   

Ishlab chiqarish	Mahsulotning bozor	Qo‘shilgan
bosqichlari	narxi	qiymat
Paxta ishlab chiqarish	250
Ip ishlab chiqarish	330
Gazlama to‘qish	380
Ko‘ylak tikish	480
Tayyor ko‘ylakning	590
chakana narxi
Sotuvning umumiy qiymati	2030
Qo‘shilgan qiymat

▲ ▲ ▲

2. 
   Mamlakat iqtisodiyotining quyidagi ko‘rsatkichlari asosida SIM (sof ichki mahsulot), Xn (sof eksport), ID (ixtiyoridagi daromad) va S (jamg’arma)ni aniqlang:
   

YalM - 1700; yalpi investitsiyalar hajmi - 480; sof investitsiyalar hajmi - 300; uy xo‘jaliklari iste’molimng hajmi - 950; davlat xarajatlari - 230; davlat byudjetining ortiqchaligi - 20.
▲ ▲ ▲

2. 
   Iqtisodiyot quyidagi ko‘rsatkichlar bilan izohlanadi: YalM - 600, uy xo‘jaliklarmmg iste’moli - 320, sof investitsiyalar hajmi - 110, davlat xarajatlari - 90, eksport -120, import - 90, davlat byudjetiga tushgan to‘g’ri soliqlarning hajmi - 40, egri soliqlarning hajmi - 30, tadbirkorlarga berilgan subsidiyalar - 25.
   

Aniqlang:

1. 
   amortizatsiya ajratmalarining hajmini;
   
2. 
   milliy daromadni;
   
3. 
   davlat byudjetining ahvolini.
   

▲ ▲ ▲

2. 
   Quyidagi ma’lumotlar asosida SIM, MD va ID aniqlang:
   

YaIM	6500
Amortizatsiya ajratmalari	500
Korporatsiyalarning taqsimlanmagan
foydasi	300
Ijtimoiy sug’urta to‘lovlari	320
Transfert to‘lovlari	500
Korporatsiyalar foydasiga soliqlar	120
Shaxsiy soliqlar	610
Biznesga egri soliqlar	400

▲ ▲ ▲

2. 
   Faraz qilaylik, 3 xil ne’mat ishlab chiqarilmoqda va iste’mo l qilinmoqda. Jadvalda ularning har birini miqdori va bir birligining narxi 2 yil uchun berilgan.
   

Yillar 2013 yil 2014 yil

	Narx	miqdor	Narx	miqdor
Bug’doy	10	10	15	8
Paxta	27	6	24	7
Avtomobil	655	3	425	5

Laspeyres indeksini, Paashe indeksini va Fisher indeksini hisoblang (2012 yil-asos qilib olingan yil).

2. 
   Quyidagi ma’lumotlardan foydalanib, yalpi ichki mahsulot va shaxsiy ixtiyoridagi daromadni aniqlang?
   

Shaxsiy iste’mol xarajatlari	245
Transfert to‘lovlari	12
Ijara haqi	14
Amortizatsiya	27
Ijtimoiy sug’urta badallari	13
Mulkdan olinadigan daromad	31
Sof eksport	3
Dividentlar	16
Yollanma ishchilarning ish haqisi	221
Biznesga egri soliqlar	18
Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydasi	21
Yakka tartibdagi soliqlar	26
Korporatsiyalar foydasiga soliq	19
Tovar va xizmatlarni davlat xaridi	72
Sof xususiy ichki investitsiyalar	33

▲ ▲ ▲

2. 
   Agar iqtisodiyotda milliy daromad 90 trln. s o‘mni, bisnesga egri soliqlar milliy daromadga nisbatan 5 foizni tashkil etsa va iste’mol qilingan kapital hajmi 24,5 trln. so‘m bo‘lganda YaIM ni aniqlang.
   
3. 
   Iqtisodiyotda 3 tovar ishlab chiqariladi va iste’mol qilinadi. Jadvalda ularning ikki yildagi miqdori va narxi ko‘rsatilgan. YaIM deflyatorini va iste’mol narxlari indeksini aniqlang.
   

Yillar		2013 yil		2014 yil
	narx	miqdor	Narx	miqdor
Soatlar	20	15	25	12
Futbolkalar	10	25	8	30
Sovutgichlar	750	5	950	8

Мавзу: Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш


Масалаларни ечилиши бўйича намуналар
1-масала
Жадвал маълумотлари бўйича қуйидагиларни ҳисобланг:
а) харажат оқимлари бўйича ЯИМ ҳажми;
б) даромад оқими бўйича ЯИМ ҳажми (МҲТнинг эски талқинига кўра);
в) СИМ ҳажми;
г) МД ҳажми.

Ҳисоб	Млрд. пул бирл.
Кoрпорaцияларнинг тақсимланмаган фойдаси	10
Соф экспорт	20
Дивидендлар	105
Корпорациялар фойдасига солиқ	10
Товар ва хизматларнинг давлат томонидан сотиб олиниши	1000
Алоҳида қўйилмалардан даромад	340
Фоиз	400
Ижара тўлови	25
Ялпи хусусий ички инвестициялaр	610
Ёллaнмa ишчиларнинг иш ҳақи	3140
Бизнесга билвосита солиқлар	400
Истеъмол қилинган капитал ҳажми	500
Шaxсий истеъмол харажатлари	3300

Ечиш:
а) ЯИМ = С + G + I + X_n=3300+610+1000+20=4930
бу ерда:
С – истеъмол харажатлари,
G – товар ва хизматларнинг давлат томонидан сотиб олиниши,
T – ялпи инвестициялaр,
X_n – соф экспорт.
б) Даромадлар бўйича ЯИМни Корпорацияларнинг тақсимланмаган фойдаси (10), дивидендлар (105), Корпорацияларнинг фойда солиқлари (10), алоҳида қўйилмалардан даромадлар (340), фоизлар (400), ижара тўлови (25), ёллaнмa ишчиларнинг иш ҳақи (3 140) бизнесга билвосита солиқлар (400), истеъмол қилинган капитал ҳажми (500)ни қўшган ҳолда аниқлаймиз. Даромад бўйича ЯИМ = 4 930 млрд. пул бирлиги. Харажат бўйича ЯИМ даромад бўйича ЯИМ га тенг.
в) СИМ = ЯИМ – амортизация;
СИМ = 4 930 – 500 = 4 430 млрд. пул бирлиги;
г) МД = СИМ – бизнесга билвосита солиқлар;
МД = 4 430 – 400 = 4 030 млрд. пул бирлиги.

2-масала

ЯИМ 6000 пул бирлигига, истеъмол харажатлари 4200 пул бирлигига, давлат харажатлари 900 пул бирлигига, соф экспорт эса 120 пул бирлигига тенг.