2-Мавзу. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш

Турли макроиқтисодий кўрсаткичлар, ёки 
кўрсаткичлар гуруҳлари ўртасидаги мавжуд бўладиган, ёки мавжуд бўлиши 
иқтисодий қонуният ҳисоблаган ўзаро тенгликка макроиқтисодий айният дейилади.
Харажатлар ва даромадлар кўринишида ҳисобланган ЯИМ кўрсаткичларининг 
ўзаро тенглиги асосий макроиқтисодий айният ҳисобланади. 
Y= C+ I + G + Xn 
Иккинчи бир макроиқтисодий айният инвестициялар ва жамғармалар ўртасидаги 
тенглик ҳисобланади.

---

Инвестициялар миқдори мамлакатдаги жамғармалар миқдорига боғлиқ бўлади. Бу 
икки кўрсаткич ўртасидаги тенгликка эришиш макроиқтисодий барқарорликка 
эришишнинг муҳим шартидир. 
Агарда, миллий иқтисодиёт ташқи дунё билан ҳеч қандай алоқага эга эмас (
Xn
= 0) ва 
давлатнинг иқтисодиётга аралашуви нолга тенг (G=О), деб фараз қилинса, унда ЯИМ 
орқали ифодаланган ишлаб чиқариш ҳажми ШТД га тенг бўлади. Яъни: 
 
ЯИМ = ШТД = С + S,
айни пайтда:
 ЯИМ = С + I 
Бу ерда макроиқтисодий айният қуйидаги кўринишга эга бўлади: 
С + I = С + S ёки I = S 
Ушбу айниятдан кўриниб турибдики, уй хўжаликларининг жамғаришга бўлган 
истаклари тадбиркорликнинг қанча миқдорда инвестициялаш xоҳишларига мос тушса, 
унда даромадлар ҳажми (С+S) ва ялпи харажатлар (С+I) ҳажмига тенглигига ёки ишлаб 
чиқаришнинг мувозанат даражасига эришиш мумкин. 
Айтайлик, мамлакат иқтисодиёти очиқ, яъни экспорт-импорт алоқалари йўлга 
қўйилган, солиқ солиш ва трансферт тўловлари кўринишида давлат аралашуви мавжуд 
бўлсин. Бундай ҳолатда жамғариш тушунчаси мураккаблашиб, қуйидаги кўринишга эга 
бўлади: 
S = Sp + Sд + Sx 
Бу ерда: Sp - хусусий жамғармалар;
Sд - давлат жамғармалари;
Sx - бошқа мамлакатлар жамғармалари. 
Бунда хусусий жамғармалар даромадлар (У), трансферт тўловлари (TR), давлат 
заёмлари бўйича фоизлар йиғиндисидан (N) солиқлар (T) ва истеъмол (С) харажатлари 
йиғиндисини айириш натижасига тенг бўлади.