2-ma’ruza yer haqida umumiy ma'lumotlar. Erningo‘lchamlarivashakliumumiyma’lumotlar reja

Er haqida umumiy ma'lumotlar

Er o`lchamlari va shakli. Yer qutblari bo`ylab bir oz siqilgan sharga o`xshash shaklga ega – sferoid. Yerning o`ziga xos egriligi geoid deyiladi.
Erning parametrlari:
Erning diametri:
Qutblar oralig`idagi diametri – 12714 km.
Ekvatorlar oralig`i diametri – 12756 km.
Bular orasidagi farq - 42 km.
Er sirtining umumiy maydoni – 5,1x10⁸ km².
Er sathi maydonining quruqlikka to`g`ri keladigan qismi 29% ni tashkil qiladi.
Er sirtining suvlarga to`g`ri keladigan qismi 71% ga to`g`ri keladi.
Geoidning o`rtacha radiusi – R <sub>o`rt</sub>= 6370 km.
Erning massasi – m= 5,96x10²⁴ km.
Erning hajmi – V = 1,08304x10¹¹ km³.
Dengiz sathidan suvning o`rtacha chuqurligi – 3,75 km.
Dengiz sathidan maksimal chuqurlik joyi – 11,5 km.
Dengiz sathidan o`rtacha bo`lgan balandlik – 0,7 km.
Eng baland cho`qqi Everest cho`qqisi balandligi – 8,848 km.
Erning o`rtacha zichligi – 5,5 g/sm³.
Er qobig`ining o`rtacha zichligi – 2,7...2,8 g/sm³.
Erning tuzilishi, tarkibi va fizik holati – yer konsentrik tuzilishga ega
bo`lib, ichki va tashqi geosferalardan iborat. Ichki geosfera yadro, mantiya va litosferadan iborat. Mantiyaning o`zi peredotit va oraliq qobiqdan iborat.
Litosfera yer qobig`i mantiyadan ajratib turuvchi sirti deyiladi.
Er qobig`i quyidagilardan tashkil topgan:
1. Cho`kma tog` jinslari 10...15 km ni tashkil qiladi.
2. Granit qatlami 10...40 km.
3. Bazalt qatlami 15...30 km ni tashkil qiladi.
Tashqi geosfera bir necha qismdan iborat.
1. Gidrosfera. Suvli qobiq, ko`l, daryo va okean hamda yer osti suvlari majmuasidan iborat.
2. Biosfera. Organizmlar yashaydigan muhit.
3. Atmosfera. Gazli qobiq bo`lib, tarkibi bo`yicha bir necha gazlar birikmasidan iborat. Kislorod – 21%, azot – 78%, qolgan gazlar 1% ni tashkil qiladi.
O`z navbatida atmosfera quyidagi qatlamlardan iborat:
1. Troposfera – 10...12 km bo`lib, havoning harorati – 55⁰ gacha
2. Stratosfera – 30...55 km gacha oraliqda, havoning harorati +50⁰ issiq 80...90 km gacha oraliqda havoning harorati – 60...90⁰ issiq.
3. Ionosfera – 100 km dan yuqori

5.