2-маъруза тадқИҚотларни ўтказиш босқичларининг мазмуни ва амалга ошириш йўллари

2-МАЪРУЗА


ТАДҚИҚОТЛАРНИ ЎТКАЗИШ БОСҚИЧЛАРИНИНГ МАЗМУНИ ВА АМАЛГА ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ


Режа:

1.Тадқиқотларни ўтказиш босқичларининг мазмуни ва амалга ошириш йўллари.

Таянч сўз ва иборалар: Объект. Вазифа. Модел.Вазифани ифодалаш. Эксперимент орқали текшириш


1.Тадқиқотларни ўтказиш босқичларининг мазмуни ва амалга ошириш йўллари.

Бошида хар бир босқичнинг мазмунини, сўнгра эса тадқиқот жа раёнида уни амалга ошириш йўлларини кўриб чиқамиз.

1. ОБЪЕКТ. Бунда объектни танлаш кўзда тутилади. Юқорида кўрсатиб ўтилгандек, тадқиқот объектини танлашда хеч қандай принципиал чеклашлар бўлмасада, қуйидаги икки холатни хисобга олган холда бундай чеклашлар пайдо бўлиши мумкин:

а) Маълум бир объектларининг ўрганилиши зарурлиги ёки мухимлиги. Бунда, галактикалар чиқарадиган радио тўлқинларни ёки корхонанинг қувват коэффициентини ошириш усулларини ўрганиш мумкин. Иккинчи йўналиш хозирда мухим амалий ахамиятга эга бўлиб, машинасозликда сохасидаги тадқиқот объектини танлашни тақозо қилади.

Биринчи турдаги объектларнинг тадқиқотини фундаментал (назарий), иккинчи турдагиларни эса-амалий тадқиқотлар дейилади. Фундаментал тадқиқотлар - инсоният учун стратегик (истиқболли) аспектда мухим бўлиб, улар илм-фаннинг асосий вазифаси - кўп тармоқли хўжаликни унумдорлигини ошириш ва шу асосда халқ турмуш даражасини ортиришни таъминловчи амалий тадқиқотларнинг негизидир.

б) Вақтнинг чегараланганлиги. Хар қандай тадқиқот, айниқса амалий тадқиқот, маълум даражада ва маълум бир чегараланган муддатда тугалланиши керак бўлади. Тадқиқотларни ўтказиш муддати, объект танлашга сезиларли чеклашлар қўяди.

Шуни билиш мухимки, илмий тадқиқот объектини фақат "предмет" ёки қўл билан ушлаш мумкин бўлган ашё сифатида тушуниш керак эмас. Баъзида у хақикатдан хам предмет бўлиши мумкин, мисол учун электродвигател, ўзгартиргич ёки янги турдаги физик модда. Аммо илм-фан предмети сифатида материал бўлмаган субстанция хам бўлиш мумкин: алгоритм, усул, принцип. Илм - фанни ўзи хам тадқиқот предмети сифатида бўлиши мумкин.