2-Ma’ruza Mavzu: Tarmoq xavfsizligiga zamonaviy tahdidlar

Xavfsizlikka tahdidlar oqibatlari quyidagilar hisoblanadi:

• 
  telekommunikatsiya xizmatlariga ruxsat etilmagan ulanish, shuningdek, telekommunikatsiya tarmoqlaridagi turli firibgarliklar;
  
• 
  telekommunikatsiya tizimlari alohida elementlarining yoki butun telekommunikatsiya tizimlarining ishdan chiqish imkoniyati;
  
• 
  telekommunikatsiya tizimlarining ishlash samaradorligini kamayishi;
  
• 
  telekommunikatsiya tizimlarining texnik vositalarida olib boriladigan abonentlarning axborotlarini chiqib ketishi;
  
• 
  telekommunikatsiya tizimlarida uzatiladigan ma’lumotlar bazasi axborotlarining chiqib ketishi.
  

Xalqaro standartizatsiya birlashmasi (MOS,ISO) xalqaro standartlar bilan ochiq tizimlarning o‘zaro bog‘liqligi uchun yaratilgan.
Ochiq tizim deb - xar qanday boshqa tizim bilan o‘zaro bog‘lana oladigan, ochiq tizimning talablarini qondira oladigan tizimga aytiladi.

• 
  Ochiq tizimning o‘zaro bog‘liqlik etalon modeli (EM VOS) ISO standartlariga asoslangan va ITU-T (XTI – xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi) tavsiyasiga to‘g‘ri keladi. Buni natijasida xisoblovchi tarmoqlar soxasida xalqaro-ilmiy texnikaviy malaka yaratildi.
  
• 
  ITU-T:International Telecommunication Union – Xalqaro Telekommunikatsiya Ittifoqi (XTI). XTI yo‘llanmasiga binoan quyidagicha belgilanadi «xarf.son» (masalan, Y.1540).
  
• 
  NIST:National Institute of Standarts and Technology, AQSh Xalqaro standartlar instituti. Standartlar formati quyidagicha belgilanadi «IEEE.son»(masalan, IEEE.802.3)
  
• 
  ETSI: European Telecommunications Standardizations Institute – Yevropa telekommunikatsiya standartlari instituti
  
• 
  IETF:Internet Engineering Task Force –Internet masalalarini xal qilish bo‘yicha muxandislar guruxi. Yo‘llanmaga binoan format ko‘rinishi «RFC son»(masalan, RFC 821)
  

Xavfsizlik bo‘yicha standartlar va tavsiyalar:

	Nomeri	Standart turi
ISO-Standartlash-tirish bo‘yicha xalqaro tashkilot	ISO 7498-2	Axborotlarni qayta ishlash tizimlari. Ochiq tizimlarning o‘zaro ta’sirlashishi. Xavfsizlik arxitekturasi.
	ISO 8372	64-razryadli blokli shifrator algoritmining ish rejimi.
	ISO 8730	Bank operatsiyalari. Xabarlar haqiqiyligini ishonarliligiga talablar.
	ISO 9594-8	Autentifikatsiya qilish protseduralarining ro‘yxati.
	ISO 9807	Xabarlar haqiqiyligini o‘rnatish uchun talablar.
	ISO 9979	Ma’lumotlarni kriptografik muhofaza qilish usullari.
	ISO 10126	Xabarlar uchun protseduralar. DEA-algoritm.
	ISO 10202	Moliyaviy tizimlarni muhofaza qilish arxitekturasi.
	ISO 11131	Haqiqiylikni o‘rnatish tizimidan foydalana olish.
	ISO 11166-1	To‘plam: asimmetrik algoritmlar yordamida kalitlarni boshqarish.
	ISO 11568	Kalitlar bilan boshqarishga kirish.
	Nomeri	Standart turi
JTC1- ISO/IES 1-qo‘shma texnik qo‘mita