2-Ma’ruza Mavzu: Metalllarning ichki tuzilishi. Reja

Atom bog’lanish. 
Bu bog’lanishda fazoviy kristall panjaralarining uch 
tugunlarida atomlar joylashib, o’zaro tortilish kuchlari hisobiga birikib turadi. Olmos, 
kremniy va ba’zi noorganik birikmalar bu xil bog’lanishga ega.
Metall bog’lanish. 
Bu bog’lanishda fazoviy kristall panjaralarining uch 
tugunlarida metall atomlarning musbat ionlari joylashib, ularni erkin elektronlar 
qurshaydi. 
 

---

2 
2.
 
Metallarning fazoviy kristall panjaralari.
Metallarning ichki tuzilishini 
(strukturasini) o’rganishda metallar atomlarining joylashuvi kristall yoki fazoviy 
panjara deb ataluvchi panjarada ko’rsatiladi. 
2.1-rasm. Metall kristall panjaralari elementar katakchalarining ba’zi turlari.
a) hajmi markazlashgan kub panjaraning elementar katakchasi; b) yoqlari 
markazlashgan kub panjaraning elemengar katakchasi; v) geksagonal panjaraning 
elemengar katakchasi. 
 
Ko’pchilik metallar, asosan, uch xil kristall panjaraga ega bo’ladi. 
I. 
Hajmi markazlashgan kub panjara
. Bunday kristall panjarada 9 ta atom 
bo’lib, ularning 8 tasi kub katakchasining burchaklari uchida, 1 tasi kub markazida 
joylashgan bo’ladi. Bunday kristall panjara: 
Fe
a
; Sg (siborgiy), V, W, Mo, Li, Ta 
(tantal), Sn (qalay)
va boshqa metallar uchun xosdir (3-rasm, 
a).
II. 
Yoqlari markazlashgan kub panjara. 
Bunday panjarada 14 ta atom 
bo’lib, ularning 8 tasi kub katakchasining burchaklari uchida, 6 tasi yon 
tomonlarining markazida joylashgan bo’ladi. Bunday kristall panjara: 

Fe
, A1, Si 
(kremniy), Ni, Co (kobalt), Rb (rubidiy), Ag (kumush), Au (oltin)
uchun xosdir 
(3-rasm, 
b). 
III.