2-Ma’ruza mavzu: elektr zanjirlari

1. О‘zgarmas elektr toki

Texnikada energiya manbai sifatida ishlatiluvchi elektr toki ikki turga bо‘linadi: о‘zgarmas elektr toki va о‘zgaruchan elektr toki.

Yо‘nalishi va son qiymati vaqt davomida о‘zgarmaydigan elektr toki о‘zgarmas tok deb aytiladi. Bu tarif adabiyotlarda keng berilgan va talabalar aynan shu tarif bilangina cheklanadi. Lekin ta’rifda keltirilga “son qiymati va yо‘nalishi” sо‘zlari nimaga tegishli ekanligi kо‘pincha e’tibordan chetda qoladi. Ya’ni “nimaning son qiymati?” degan savolga talaba javob bera olmaydi. Bu masalaga alohida tо‘xtalish о‘zgarmas elektr toki haqida tushunchalarning tо‘laroq shakllanishiga yordam beradi.

Elektr toki manbasining parametrlari deganda, amalda kо‘proq ishlatiladigan “kuchlanish”ga asosiy e’tiborni qaratish zarur. Tok manbalari odatda elektr yurituvchi kuch (EYuK.) E bilan xarakterlanadi, lekin tashqi zanjir uchun manba qisqichlaridagi kuchlanish amaliy ahamiyatga ega. Shuning uchun ham о‘zgarmas tok manbalari haqida gap ketganda manbaning kuchlanishi sifatida manba qisqichlaridagi kuchlanishni nazarda tutish amaliy jihatdan qulayroq.

О‘zgarmas elektr tokining amalda eng keng tarqalgan manbasi akkumulyator va batareyalardir. Bugungi kunda jahon sanoatida bunday manbalarning minglab turlari keng ishlab chiqarilmoqda va kundalik hayotimizga chuqur kirib borgan. Lekin shunga qaramay bu tok manbalarining asosiy parametrlari haqidagi tushunchalar tо‘liq emas. Quyida amalda eng kо‘p tarqalgan akkumulyator va batareyalarning energetik xususiyatlari bilan tanishamiz.