2-ma’ruza. Ma’lumotlar bazasiga qo’yiladigan talablar. Rеja: Axborot tizimlari va ma'lumotlar bazasi

Proyeksiya – berilgan jadvaldagi ba’zi kortejlarni istisno (chiqarib tashlash) qilib qolgan kortejlardan (podkortej) yangi munosabat hosil qiladi.
Shunday qilib, proyeksiya natijasida dastlabki munosabatlarning ba'zi bir atributlari chiqarib tashlanadi, shundan so'ng takroriy kortejlarni olib tashlash kerak bo'lishi mumkin.
A munosabatining proyeksiyasi V, W, Z atributlari bilan A[V, W, Z] bilan belgilanadi.
Masalan, yuqoridagi TALABA munosabatini biroz o'zgartiramiz va "F.I.SH" atributi bo'yicha proyeksiyani amalga oshiramiz.

TALABA munosabati

StudID	FISH	Guruh
123	Axrorov S. I.	303
124	Jonibekov A. B.	302
122	Salimov J. I.	302
125	Axrorov S. I.	301

Talaba munosabatiga Proyeksiya amalini qo’llash
TALABA [FISH]

FISH

Axrorov S. I.

Jonibekov A. B.

Salimov J. I.

Ko'rib turganingizdek, StudID va "Guruh" atributlarini olib tashlaganingizdan so'ng, nusxa ko'chirilgan <" Axrorov S. I."> kortejida bitta nusxada qoldirildi.

Ulash. Berilgan ikkala jadvalda umumiy qiymatga ega bo’lgan kortejlarning ulanishidan iborat yangi jadval hosil qiladi. Natijaviy jadvalda umumiy qiymat faqat bir marta qatnashadi. Bunday ulash tabiiy ulash deb ataladi (v).
Quyidagi ikki munosabatni qarab chiqamiz.

TALABA munosabati

StudID	FISH	Guruh
123	Axrorov S. I.	303
124	Jonibekov A. B.	302
127	Salimov J. I.	302

GURUH munosabati

GuruhSardor	Guruh
Jonibekov A. B.	302
Akramov B. I.	304

TALABA va GURUH munosabatlari orasida ulash amalini qo’llash

TALABA JOIN GURUH

StudID	FISH	Guruh	GuruhSardor
124	Jonibekov A. B.	302	Jonibekov A. B.
127	Salimov J. I.	302	Jonibekov A. B.

TALABA munosabatida "Guruh" atributining qiymati "344" ga teng kortejlar mavjud emasligi sababli, GURUH munosabatida qiymati "302" guruhi talabalari to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan kortejlar munosabatda qoldi.

Birlamchi kalitning o'ziga xosligi va ortiqcha emasligi talablaridan kelib chiqadigan munosabatlarda asosiy kalit {StudID} ekanligi kelib chiqadi.

A va B munosabatlarning umumiy atributlari bo'lmasin va u holda θ operatori tanlash kabi aniqlanadi.
Join-qo'shilish ikki munosabatning dekart ko’paytmasini topishga va natijada θ-tanlashga tengdir.
Ushbu amalni yozishni ikkita usuli mavjud:
A [X θ Y] B
(A TIMES B) WHERE X θ Y

Quyidagi misolni ko’rib chiqaylik:

A munosabati qurilmalar narxi to'g'risida ma'lumotni o'z ichiga olsin, B munosabati esa jihozlar narxi to'g'risida ma’lumotlarni saqlaydi. Qurilmalarning narxlari ichida jihozlarning narxlaridan qimmatroq bo’lgan qurilmalar ro’yxatini aniqlash lozim. Buning uchun “QurilmaNarxi” > “JihozNarxi” sharti asosida ulash amalini bajaramiz.

A munosabat

Qurilma	QurilmaNarxi
Qurilma1	100
Qurilma2	200

B munosabat

Jihoz	JihozNarxi
Qurilma1	50
Qurilma2	150

A [QurilmaNarxi JihozNarxi] B

Qurilma	QurilmaNarxi	Jihoz	JihozNarxi
Qurilma1	100	Qurilma1	50
Qurilma2	200	Qurilma1	50
Qurilma2	200	Qurilma2	150

Bo’lish. A va B munosabatlari mos ravishda {X, Y} va {Y} atributlariga ega bo'lsin. Ikki munosabatlarning bir xil nomlangan atributlari bir xil domenlarda aniqlanadi.
Bo’lish – berilgan binar va unar ikkita jadval uchun unar jadvalning barcha qiymatlari bilan moslashgan binar jadvaldagi bitta atributning qiymatlaridan iborat jadval.
Ushbu amal quyidagicha yoziladi:
A / B
A DIVIDED B

Quyida keltirilgan A munosabatida qaysi talaba qaysi fanni topshirganligi to'g'risida ma'lumotlar mavjud. B munosabati fanlarning ro'yxatini o'z ichiga oladi. B jadvalida keltirilgan barcha fanlardan o'tgan talabalarning ID raqamlarini olishingiz kerak.

Muammo A ni B ga bo'lish yo'li bilan hal qilinadi.

A munosabat

StudID	Fan
123	Fizika
123	Matematika
124	Matematika
127	Fizika

B munosabat

Fan

Fizika

Matematika

Bo’lish amalini qo’llash natijasida hosil bo’lgan munosabat

A/B

StudID

123

8-ma’ruza. Ma’lumotlar bazasini normallashtirish. Normal formalar 1NF, 2NF, 3NF va Kodd.


Relatsion ma'lumotlar bazalarini yaratish nazariyasi va amaliyoti o'ttiz yildan ortiq tarixga ega. Shu vaqt ichida ma'lumotlar bazasini ishlab chiqaruvchilarning ishlarida yetarlicha tajriba to'plangan.
Relyatsion model ikki sababga ko'ra muhimdir. Birinchidan, relatsion model konstruksiyalari keng va umumiy bo'lganligi sababli, ma'lumotlar bazasi tuzilmalarini ma'lumotlar bazasini mustaqil ravishda tavsiflashga imkon beradi. Ikkinchidan, relatsion model deyarli barcha MBBT asosini tashkil etadi. Shunday qilib, ushbu model prinsiplarini tushunish juda muhimdir.
Ushbu ma'ruzada biz normallashtirishning asosiy prinsiplarini muhokama qilamiz va ko'rib chiqamiz. Umuman olganda normalizatsiya - bu ba'zi bir kamchiliklari bo'lgan munosabatlarni ushbu kamchiliklarga ega bo'lmagan munosabatlarga aylantirish jarayoni. Tuzilgan munosabatlar yaxshi yoki yo'qmi degan savol ko'p nazariy tadqiqotlar mavzusi bo'ldi.