2-ma’ruza. Bir fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari. Mavzu rejasi

RLC – elementlari ketma-ket ulangan elektr zanjiri.
Zanjirni ko‘ramiz, ketma-ket ulangan rezistor, kondensato va induktiv g‘altakdan tashkil topgan(2.11-rasm).

2.11-rasm.RLC ketma ket ulangan zanjir.
Zanjir qisqichidagi kuchlanish:
(2.23)
Yoki:
(2.24)
Bu yerda:
; ; (2.25)
Almashtirish kiritib, natija olamiz:
Oxirgi ifodaga zanjirdagi tokni qo‘yib,
Oxirida ifodani olamiz

Ushbu ifodadan har bir elementning faza siljishini ko‘rish mumkin. Rezistorda faza siljishi mavjud emas, kuchlanish va tokfazalari to‘g‘ri keladi, induvtiklik g‘altagi da kuchlanish tokni π/2 burchakda oldinda, kondensatorda qarama-qarshi ortda qoladi.Faza siljishi RLC-zanjir uchun formula bo‘yicha aniqlash mumkin(2.26).
(2.26)
RLC-zanjirning to‘la qarshiligi
(2.27)
Tokning amplitudaviy qiymati
(2.28)
RLC-zanjirining vektor diagrammasini qurishda uchta holat bor: 1-Zanjir aktiv harakterga ega, faza siljishi nolga teng, induktiv va sig‘im qarshilik teng. Shunday zanjirlarda rezonans kuchlanish kuzatiladi(2.12-rasm).


2.12-rasm.
Zanjir induktiv harakterga ega, ushbu holatda induktiv qarshilik sig‘im qarshilikdan ko‘proq. Vektor diagrammada, qoida bo‘yicha, dastlab vektor kuchlanishni induktiv g‘altak, keyin undan kondensatordagi kuchlanishni ayiramiz, shundan keyin umumiy kuchlanish vektorini o‘tkazamiz va faza siljishini φ ni aniqlaymiz.
Sinusoidal tok zanjiridagi parallel ulangan induktivlik, sig‘im va aktiv qarshilik.
Sxema parallel ulangan induktivlik, sig‘im va aktiv qarshilikdan iborat(2.13-rasm).

2.13-rasmdagi sxemaga sinusoidal o‘zgaruvchan kuchlanish ulangan.
Sxemaning kirishidagi tokni aniqlaymiz. Kirxgofning birinchi qonuniga asosan:
(2.29)
Bu yerda
; (2.30)
Aktiv o‘tkazuvchanlik
(2.31)
Umumiy zanjirda tok faza jihatdanifodalaymiz:
(2.32)
Bu yerda induktiv o‘tkazuvchanlik.
sigimli o‘tkazuvchanlik bo‘ladi.