|
ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
BERDAQ ATÍNDAǴÍ QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK
UNIVERSITETI
Yuristprudenciya fakulteti sirtqi bo’lim
Jergilikli ma’mleketlik hakimiyat uyimlari ha’m puqaralardin’ o’zin o’zi basqariw uyimlari tálim baǵdarıniń
“2” kurs studenti Ilyasova Gulnaz dıń
O’Z BETINSHE
JUMISI
Tema: Puqaralardin’o’zin-o’zi basqariw uyimlari sistemasi
Qabillag’an: Kaukishev Rashid
Orinlag’an: Ilyasova Gulnaz
No’kis 2021
“Puqaralardin’o’zin-o’zi basqariw uyimlari sistemasi”
JOBA:
Puqaralar jiyini
Jergilikli ózin ózi basqarıw
Puqaralardıń xalıq hákimiyattı tikkeley ámelge asırıwı, mámleket hám jámiyet jumıslarında tuwrıdanto'g'ri qatnasıwı qurallarından biri. Tiykarǵı waziypası puqaralardı jergilikli áhmiyetke baylanıslı máselelerdi sheshiwde mustakil iskerlik aparıwın támiyinlew bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyası (105 modda) hám " Puqaralardıń ózin ózi basqarıw shólkemleri tuwrısında" (jańa redakciyası ) Ózbekstan Respublikasınıń nızamı (1999 jıl 14 aprel) de p. o'. o'. b. o. huqıqıy jaǵdayı kórsetip ótilgen. Bul nızamǵa kóre, p. o'. o'. b. o. tómendegiler bolıp tabıladı: qalasha, awıl, awıl puqaralarina, sonıń menen birge, qala, qalasha, awıl hám ovuldagi máhelle puqaralarina jıyını ; puqaralar jıyınınıń keńesi; puqaralar jıyını iskerliginiń tiykarǵı io'nalishlari boyınsha komissiyalar ; puqaralar jıyınınıń baqlaw komissiyası ; rayon orayından alıs jaylasqan hám barıw qıyın bolǵan qalashalar, qishloklar hám awıllarda nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan jaǵdaylarda dúziletuǵın basqarıw komissiya. p. o'. o'. b. o.jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleri sistemasına kirmaydi. p. o'. o'. b. o. yuridikalıq shaxs huqıqlarınan paydalanadı, úlgindegi muhrga iye boladı hám jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemlerinde dizimge alınıwı kerek.
Ózbekstanda 10 mińnen aslam p. o'. o'. b. o. iskerlik kórsetip atır. Puqaralar jıyını shólkemlerin hám olardıń lawazımlı shaxsların saylaw puqaralardıń nızamda belgilengen saylaw huqıqları kepilliklerin támiyinlegen hodda, ulıwma, teń hám tuwrıdanto'g'ri saylaw huqıqı tiykarında jasırın yamasa ashıq dawıs beriw jolı menen ámelge asıriladı. " Puqaralar jıyını baslıǵı (aqsaqalı ) jáne onıń máslahátshileri saylawı tuwrısında" nızam qabıl etilgen (2004 jıl 29 agtr.).
Puqaralar jıyını — puqaralar ózin ózi basqarıwınıń joqarı organı bolıp, xalıq máplerin ańlatıw jáne onıń atınan tiyisli aymaqta ámel etiwshi qararlar qabıllaw huqıqına iye. Puqaralar jıyınında 18 jasqa tolǵan hám de qalasha, awıl, awıl hám máhelle aymaǵında turaqlı jasap atırǵan shaxslar qatnasadı. " Puqaralardıń ózin ózi basqarıw shólkemleri tuwrısında" gi jańa tahrirdagi nızamda qalasha, awıl, awıl puqaralar jıyını hám qala daǵı máhelle puqaralar jıyınınıń kepillikleri kórsetilgen. Puqaralar jıyınınıń qararların orınlaw hám puqaralar ózin ózi basqarıw shólkemleriniń puqaralar jıyınları aralıq dáwirindegi ámeldegi iskerligin ámelge asırıw ushın puqaralar jıyınınıń baslıǵı (aqsaqalı ), onıń máslahátshileri, puqaralar jıyını iskerliginiń tiykarǵı baǵdarları boyınsha komissiyalardıń baslıqları hám jıyındıń juwapker xatkerinen ibarat quramda puqaralar jıyınınıń keńesi dúziledi. P. o'. o'. b. o. dıń iskerligin shólkemlestiriwdi onıń keńesi hám de puqaralar jıyınınıń baslıǵı (aqsaqalı ) ámelge asıradı. Puqaralar jıyını keńesi óz toplamına ıyelewi múmkin, onıń xızmetkerleri sanı jıyın tárepinen belgilenedi. Puqaralar jıyınınıń baslıǵı (aqsaqalı ), juwapker xatkeri hám keńes toplamı xızmetkerleri puqaralar jıyınınıń qarjları esabına da, nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte jergilikli byudjet qarjları esabına da támiyinleniwi múmkin. Baqlaw k o missiyasi P. o'. o'. b. o. finansxo'jalik iskerligin tekseriw ushın dúziledi. Basqarıw komissiya basqarıw huqıqbuzarliklarga tiyisli óz kepillikleri sheńberindegi islerdi kórip shıǵıw ushın dúziledi.
P. o'. o'. b. o. dıń iskerligin muvofiklashtirish maqsetinde respublika aqsaqallar Keńesi, sonıń menen birge, puqaralardıń ózin ózi basqarıw jumısları boyınsha wálayat, rayon, qala muvofiklashtirish keńesleri dúzilisi múmkin. F. o'. o'. b. o. iskerliginiń finanslıq hasası óz qarjlarınan, xalıq deputatları rayon hám qala Keńesleri tárepinen belgilengen tártipte ajratılatuǵın byudjet qarjlarınan, yuridikalıq hám fizikalıq adamlardıń qálegen xayrehsonlaridan, sonıń menen birge, nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan basqa aqshalardan dúziledi (taǵı q. Mahama).
Jergilikli ózin ózi basqarıw — hákimiyattıń bir túri; puqaralardıń orınlarda mámleket hám jámiyet jumıslarında qatnasıwın támiyinlew, mámlekettiń ayırım funksiyaların ámelge asırıw quralı. Kópshilik mámleketlerde jergilikli kólemde mámleket hákimiyatı shólkemleri tashkil etilmey, onda tek Jergilikli ózin ózi basqarıw ol. b. shólkemleri dúziledi. Mas, Rossiyada xalıq hákimiyattıń kepillikli shólkemleri (munitsipial jıynalıslar, keńesler, komitetler hám qalası k.), puqaralardıń tiyisli basqarıw shólkemleri (jergilikli administraciya ), jıyınları hám basqalar Jergilikli ózin ózi basqarıw o'. b. ni ámelge asıradı. Jergilikli ózin ózi basqarıw o'. b. shólkemleri, ádetde, mámleket hákimiyatı shólkemleri sistemasına kirmaydi. Jergilikli ózin ózi basqarıw ol. b. shólkemleriniń dúzilisin xalıq ózi ǵárezsiz belgileydi. Jergilikli ózin ózi basqarıw o'. b. shólkemlerine nızam tiykarında ayırım mámleket hám-kolatlari beriliwi múmkin, bul hám-kolatlar mámleket qadaǵalawı astında ámelge asıriladı. Ózbekstanda orınlarda jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleri de, Jergilikli ózin ózi basqarıw o'. b. shólkemleri de bar. Qalasha, awıl hám awıllarda, sonıń menen birge, olar quramındaǵı máhellelarsa puqaralardıń jıyınları ózin ózi basqarıw shólkemleri esaplanadı (qarang Puqaralardıń ózin ózi basqarıw shólkemleri)
Paydalanilg’an A’debiyatlar:
KRuz.uz
Uz.m.wikipedia.org
OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Do'stlaringiz bilan baham: |
