2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

O‘tuvchi yarim unlilar

Xitoy tilida yarim unli fonemalar ikki pozisiya ko‘ri­ni­shida uchraydi: o‘tuvchi yarim unlilar (bo‘g‘indagi unlidan oldin) va bo‘g‘in oxiri unlilarda (bevosita bo‘g‘in unlisidan keyin).

O‘tuvchi yarim unli [i] bo‘g‘in boshi undosh undan oldin kelgan holatda faqat “i” harfi bilan ifodalanadi, masalan, bian, diao, jiu, qiong bo‘g‘inlarida. Agarda bu fonema bo‘g‘inni boshlab kelsa (ya’ni bo‘g‘in boshi undoshisiz), unda “u” harfi orqali beriladi, masalan yao, [iau], yong [iun] bo‘g‘inlarida.

O‘tuvchi yarim unli [u_] agar undan oldin bo‘g‘in boshi undosh kelsa, “u” harfi bilan ifodalanadi, masalan, kuang, huai bo‘g‘in­larida; agarda bu fonema bo‘g‘inni boshlasa (ya’ni bo‘g‘in boshi undoshsiz kelsa), “w” harfi bilan beriladi, masalan, wai, weng, wo bo‘g‘inlarida. Lab undoshlari [b, p, m, f] dan keyin belgi­lan­maydi: bo, po, mo, fo.

O‘tuvchi yarim unli [u`] dan oldin bo‘g‘in boshi unndosh kelsa, “u” harfi bilan ifodalanadi,; boshqa bo‘g‘in boshi undoshlar [x, j, q] bilan [u`] fonemasi “i” harfi bilan beriladi, masalan, xue, xuan, jue, juan, que, quan. Agarda bu fonema bo‘g‘inni bosh­lab bersa (bo‘g‘in boshi undoshsiz kelsa), u ikki harfli birikma “yu” bilan ifodalanadi, masalan, yue, yuan bo‘g‘inlarida.