2. Gidrаvlikа аsоslаri. Suyuqliklаrning аsоsiy fizik xоssаlаri

Kimyoviy kinetika asoslari
Kimyoviy kinetika fizik kimyoning kimyoviy reaktsiya tezligini o’rganuvchi bo’limidir.
Texnologik jarayon mikrokinetikasini o’rganish asosida ushbu jarayonda kimyoviy reaktsiya tezligi W_k to’g’risida ma’lumotni, ya’ni, vaqt  va hajm V birligida qancha modda N hosil bo’lganligini aniqlash mumkin
W_k = (L/V) dN/d, (2-26)
bu yerda N= cV (s- modda kontsentratsiyasi) ekanligini hisobga olib kimyoviy reaktsiyalar tezligini
W_k = Ld(sV)/Vd) = (L/V)[sdV/d + Vds/d], (2-27)
yoki
W_k = (s/V) dV/d + ds/d, (2-28)
ko’rinishlarda yozishimiz mumkin.
O’zgarmas hajmda (V=const) kechayotgan reaktsiyalar uchun dV/dt=0 bo’lganligi uchun
W_k = (+/-) dS/dt, (2-29)
bu yerda (+) ishora reaktsiya natijasida modda miqdori ortib borishini, (-) ishora esa aksincha, reaktsiya natijasida modda miqdori kamayishini ko’rsatadi;
O’zaro ta’sir qonuniga asosan kimyoviy reaktsiya tezligi, reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyasiga mutanosibdir:
W_k = k ^. Cⁿ¹_A ^. C_Vⁿ² , (2-30)
bu yerda n1 va n2- kimyoviy reaktsiya tartibi; k- kimyoviy reaktsiya doimiysi (s^-1).
Agar kimyoviy reaktsiya bir bosqichda kechayotgan bo’lsa, u elementar hisoblanadi. Elementar kimyoviy reaktsiyalar uchun reaktsiya tartibi va stexiometrik koeffitsientlari bir xil qiymatga ega bo’ladi.
Kimyoviy reaktsiya tezligi doimiysi k molekula turiga va haroratiga bog’liq bo’ladi. Ma’lum bir molekula uchun, o’zgarmas haroratda k = const.
Kimyoviy reaktsiya tezligi doimiysi va harorat o’rtasidagi bog’liqlik odatda Arrenius qonuni orqali ifodalanadi
k = k_o ^{. ye-E/RT} , (2-31)
bu yerda k_o- eksponenta oldi koeffitsienti, uning qiymati o’zaro to’qnashayotgan molekulalar soniga bog’liq; Ye- aktivatsiya (faollanish) energiyasi, uning qiymati ortishi bilan reaktsiya tezligi ko’proq haroratga bog’liq bo’ladi (2.1-rasm).
K_o va Ye kattaliklarining son qiymatlari tajriba yo’li bilan aniqlanadi.

Oziq-ovqat va kimyo sanoati korxonalarida qo’llaniladigan

reaktorlarda kechayotgan jarayonlarni matematik modellashtirish yo’li bilan o’rganish paytida dastlab jarayonning stexiometriyasi tuziladi, so’ngra reaktsiya molekulyarligi va tartibi aniqlanadi. Agar kimyoviy reaktsiya tezligi doimiysining qiymati no’malum bo’lsa, uni tajriba yo’li bilan aniqlanadi. SHundan so’ng jarayonni kinetik tenglamasi tuziladi.